skanuj0038 (69)

4. Naukowe podstawy prawnej ochrony przyrody 128

roślinnych Wielkopolski (Brzeg i Wojterska 1995) i Pomorza Gdańskiego oraz czerwona lista biotopów Bałtyku (Pawlaczyk i Jermaczek 2000). W dwóch ostatnich opracowaniach zastosowano podwójny system kodowania: dla zagrożeń ilościowych (DE), uwzględniających straty powierzchni zajmowanej przez fitocenozy (biotopy) poszczególnych zespołów oraz dla zmian jakościowych (QU), obrazujących ich fitosocjologiczną degenerację (np. utratę pewnych gatunków lub elementów struktury płatu albo pojaw i inwazję gatunków obcego pochodzenia). Zagrożenie ilościowe typów zbiorowisk roślinnych wyrażono w formie czterech stopni odpowiadających kategoriom Ex, CR, EN lub NT w odniesieniu do zagrożonych gatunków (w nawiasie), oznaczających:

0    — całkowicie zniszczone (Ex);

1    — zagrożone całkowitym zniszczeniem, wymagające natychmiastowej ochrony i wyeliminowania przyczyny zaniku. Należą tu zespoły reprezentowane m.in. przez nieliczne, izolowane i małopowierzchniowe fitocenozy o kurczących się bio-chorach (CR);

2    — poważnie zagrożone na prawie całym obszarze pierwotnego zasięgu, spotykane w formie nielicznych płatów, a lokalnie ginące (EN lub VU);

3    — zagrożone i potencjalnie zagrożone na przeważającej części obszaru występowania, regionalnie i lokalnie ustępujące lub zniszczone albo obecnie bezpośrednio niezagrożone, chociaż potencjalnie narażone na zniszczenie z powodu niewielkiej liczby płatów (NT).

Ze względu na zmiany jakościowe (degeneracyjne) typów zbiorowisk roślinnych wyróżniono trzy stopnie zagrożeń, wyrażające odpowiednio:

1    — bardzo silny zanik gatunków charakterystycznych lub silne ograniczenie amplitudy siedliskowej albo zasadnicze zmiany w składzie gatunkowym;

2    - wyraźny zanik gatunków charakterystycznych lub pewnych postaci zbiorowiska albo wyraźne zmiany w składzie gatunkowym;

Przykłady ekosystemów specjalnej troski

3    — słabo zauważalne zmiany degeneracyjne (Pawlaczyk i Jermaczek 2000).

Z setek lokalnych, regionalnych i ogólnopolskich opracowań fitosocjologicznych oraz tysięcy opublikowanych notatek florystyczno-fitosocjologicznych wynika, że na czerwonej liście powinny się znaleźć przede wszystkim zespoły roślinności: jezior lobeliowych, jezior oligotroficznych zagrożonych eutrofizacją, podwodnych łąk ra-mienicowych ustępujących na rzecz łąk rdestnicowych, namulisk i łach rzecznych oraz nadrzecznych i zboczowych lasów łęgowych, torfowisk wysokich, zarówno nieleśnych (mszary), jak i reprezentujących bory bagienne, muraw kserotermicznych, świetlistych dąbrów, świeżych i wilgotnych łąk ekstensywnie użytkowanych, chwastów polnych towarzyszących uprawom lnu oraz siedlisk słonych o charakterze pół-naturalnym.

Czerwone listy typów ekosystemów odpowiadających w różnym stopniu zagrożonym zespołom roślinnym informują, które z nich i ewentualnie w jakiej kolejności należy objąć ochroną prawną, ale nie zawierają żadnych wskazówek, w jaki sposób tę