skanuj0056 (35)

4. Naukowe podstawy prawnej ochrony przyrody

146

stopniu przekształconej przez człowieka. Monitoringiem powinny być objęte nie tylko populacje wszystkich gatunków i wszystkich biocenoz specjalnej troski, zwłaszcza tych najbardziej zagrożonych wyginięciem lub degeneracją, ale także populacje gatunków obcego pochodzenia, przede wszystkim wykazujące terytorialną ekspansję i zagrażające gatunkom rodzimym, oraz biocenozy ukształtowane przez człowieka i pozostające całkowicie pod wpływem jego gospodarki.

Zakres monitoringu w konwencji o różnorodności biologicznej

Znaczenie monitoringu w realizowaniu umów międzynarodowych

Monitoring przyrodniczy rozwija się w naszym kraju z wielkimi trudnościami, jednak Polska, jako sygnatariusz Konwencji o różnorodności biologicznej, zgodnie z art. 7, przyjęła na siebie obowiązek jego prowadzenia (zob. rozdz. 5). W załączniku do tej konwencji wymienione są trzy kategorie elementów tworzących różnorodność biologiczną, które bezwzględnie w programach monitoringu należy uwzględnić:

■    „ekosystemy i siedliska: odznaczające się dużą różnorodnością, dużą liczbą gatunków specyficznych dla danego obszaru albo zagrożonych, lub też nacechowanych pierwotnością przyrody; niezbędne dla gatunków migrujących; mające istotne znaczenie społeczne, ekonomiczne, kulturowe lub naukowe; reprezentatywne, unikatowe lub kluczowe dla procesów ewolucyjnych lub biologicznych;

■    gatunki, zespoły i zgrupowania: zagrożone dzikimi krewnymi gatunków udomowionych lub hodowlanych; przedstawiające szczególną wartość dla medycyny, rolnictwa lub innych gałęzi gospodarki; mające znaczenie społeczne, naukowe lub kulturowe; mające znaczenie dla nauki i badań związanych z ochroną różnorodności biologicznej i umiarkowanym użytkowaniem zasobów biologicznych, np. gatunki wskaźnikowe;

■    opisane genomy i geny o znaczeniu naukowym, społecznym i gospodarczym.” Bez aktualnej i okresowo aktualizowanej bazy danych na temat stanu gatunków

i ich siedlisk nie jest także możliwa rzetelna realizacja kilku innych umów międzynarodowych: Konwencji o ochronie dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, Konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt i porozumień podpisanych w ramach tej konwencji (o ochronie nietoperzy, o ochronie małych waleni Bałtyku i Morza Północnego i o ochronie wodniczki) oraz Konwencji o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego (Symonides 2000a). O znaczeniu monitoringu przyrodniczego świadczy fakt, że w celu gromadzenia i przetwarzania danych na temat stanu przyrody na naszej planecie powołano Światowe Centrum Monitoringu Ochrony Przyrody, WCMC (World Conservation Monitoring Centre) z siedzibą w Cambridge.

W latach 1993 i 1996 na zlecenie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (obecnie Inspekcji Ochrony Środowiska) zespół 32 specjalistów opracował koncepcję, zakres i program realizacyjny na lata 1996—2005 wraz z instrukcją monitorowania żywej przyrody w skali całego kraju (Symonides 1993, 1996, 2000b,c; Czyżewska i Fałtynowicz 1998; Baranowski 2000; Hillbricht-Ilkowska 2000; Nowicki i Weigle 2000). Biorąc pod uwagę międzynarodowe zobowiązania Polski