skanuj0060 (39)

6. Wartości przyrodnicze Polski - stan, zagrożenia i ochrona 270

w lokalnych, płytkich zagłębieniach terenu o wysokim poziomie ubogich wód gruntowych, głównie na Pomorzu i Mazurach, gdzie łącznie pokrywa ok. 837 ha.

Bory sosnowe ■ Bory sosnowe, związane z niżowym obszarem borealno-kontynentalnym Europy, obejmują swym zasięgiem cały niżowo- wyżynny obszar kraju. Zazwyczaj w ich drzewostanie występuje wyłącznie sosna, niekiedy z niewielkim udziałem brzozy brodawkowatej, jodły lub świerka, warstwa krzewów jest najczęściej słabo rozwinięta, runo składa się z najwyżej kilkunastu gatunków roślin naczyniowych, a w warstwie mszysto-porostowej, często silnie zwartej, dominują mchy lub porosty, zależnie od wilgotności podłoża. Wśród borów sosnowych wyróżnia się kilka zespołów, reprezentowanych przez zbiorowiska o różnym udziale powierzchniowym:

1)    subatlantycki bór sosnowy świeży Leucobryo-Pinetum; stosunkowo uboga Aforystycznie postać boru sosnowego na jałowych, piaszczystych glebach w Polsce zachodniej, środkowej i południowej, zajmujący największy łączny obszar (ok. 360 tys. ha) w porównaniu z innymi zbiorowiskami borów;

2)    kontynentalny bór sosnowy świeży Peucedano-Pinetum, pokrywający łącznie ok. 120 tys. ha jałowych i piaszczystych siedlisk w północno-wschodniej części niżu;

3)    bór sosnowy suchy Cladonio-Pinetum z czysto sosnowym drzewostanem, bardzo słabo rozwiniętą warstwą krzewów i runa oraz zwartą warstwą mszysto-porostową, spotykany na skrajnie ubogich i suchych siedliskach piaszczystych niemal w całym kraju (z wyjątkiem pasa nadmorskiego oraz wyższych pięter w górach), na łącznym areale ok. 50 tys. ha;

4)    bór sosnowy wilgotny Molinio caeruleae-Pinetum z dość dużym udziałem obu gatunków brzozy, której podrost wraz z kruszyną i jarzębiną tworzy także warstwę krzewów, z trawiasto-krzewinkowym runem oraz zwartą i wielogatunkową warstwą mszy-stą z mchami-torfowcami, pokrywa w sumie tylko 37 tys. ha na piaskach jałowych, ale wilgotnych dzięki wysokiemu, choć zmiennemu, poziomowi wody gruntowej;

5)    bór sosnowy bagienny Vaccinio uliginosi-Pinetum, z bujnym runem krzewinko-wym, zbudowanym m.in. z bagna zwyczajnego i borówki łochyni, a w rejonie nadmorskim także z bażyny czarnej i wrzośca bagiennego, rozwijający się na piaszczystych siedliskach stale wilgotnych, niekiedy podtopionych, zazwyczaj w lokalnych obniżeniach terenu wypełnionych torfem. Płaty boru bagiennego zajmują w sumie powierzchnię 25 tys. ha, a najrozleglejsze występują w Puszczy Solskiej.

Odmienną fizjonomią charakteryzuje się nadmorski bór sosnowy (nadmorski bór bażynowy) Empetro nigri-Pinetum z drzewostanem zbudowanym niemal wyłącznie z krzywulcowych sosen o nisko osadzonych koronach i przedziwnym pokroju kształtowanym przez silne wiatry, florystycznie zróżnicowany zależnie od wilgotności podłoża; rozwija się na jałowych piaskach pochodzenia morskiego i pokrywa ogółem zaledwie 5 tys. ha.

W większości zespołów borów sosnowych można wyodrębnić jednostki niższej rangi: podzespoły, odmiany regionalne, warianty żyznościowe lub wilgotnościowe,