skanuj013

52 Daniela Becelewska

-    W efekcie podejmowanych działań pomocowych wsparcie społeczne może mieć wymiar:

-    autentycznego dowartościowania jednostki, stymulując jej aktywność i inicjatywą, wpływając na jej umiejętność radzenia sobie z trudnościami w przyszłości, ale też może to być działanie

-    dowartościowanie typu doraźnego, często uzależniającego osobę wspieraną od swego pomagacza (Zaborowski, 1986)⁴³.

Sumując wyniki przedstawionych badań można zatem stwierdzić, co następuje: warunkiem efektywności wsparcia jest jego odpowiedniość (adekwatność treści i formy wsparcia ) z:

-    potrzebami osoby wspieranej, oraz

-    cechami osobowości klienta i pomagacza.

Natomiast w każdej relacji wsparcia (o czym winien pamiętać także pracownik socjalny) można wyróżnić czynniki ułatwiające oraz utrudniające tę relację, a występujące ze strony osoby wspieranej (klienta), pomagacza (np. pracownika socjalnego) lub grupy wsparcia (grupy pomocowej).

Dla naszych rozważań istotne jest zatem obecnie kolejne omówienie tej problematyki.

W interakcji wsparcia emocjonalnego, niezależnie kto jest inicjatorem tego procesu, czynnikiem utrudniającym pomoc mogą być zarówno reakcje emocjonalne ze strony osoby wspieranej (klienta), jak i wspierającej (pomagacza). Dlatego też w danej relacji pomocowej bardzo ważne jest uwzględnianie tych zmiennych, określanych jako utrudnienia w relacji wsparcia.

Aby bardziej poszerzyć kwestię efektywności wsparcia spróbujemy teraz przybliżyć jaki wpływ na relację wsparcia emocjonalnego ma au-topercepcja (przez klienta, pomagacza i grupę wsparcia) własnych przeżyć. I tak:

Emocje, bardzo często przymglewająjasność widzenia rzeczywistości, logicznego myślenia i możliwość werbalizowania własnych odczuć. Dlatego tak trudno jest nawiązać kontakt z osobą wzburzoną emocjo-

⁴³ Zaborowski Z., (1986), Psychospołeczne problemy sprawiedliwości i równości, Warszawa.

nalnie, rozchwianą uczuciowo lub zablokowaną. Stąd, aby nasze wsparcie było oczekiwane, trafione i skuteczne, pomagacz w relacji wsparcia musi uwzględniać:

-    podmiotowość osoby wspieranej,

-    reakcje emocjonalne, które utrudniają proces wsparcia,

-    emocje klienta pojawiające się po nieumiejętnie przeprowadzonym wsparciu, oraz

-    własne cechy osobowe mające wpływ na przebieg wsparcia. Omówmy kolejno te uwarunkowania.

Podmiotowość osoby wspieranej

Uwzględnianie w działaniach pomocowych podmiotowości osoby wspieranej warunkuje otwartość i szczerość we wzajemnych kontaktach, pozwala na zwerbalizowanie i odreagowanie emocji, umożliwia odczucie uzyskania oczekiwanego wsparcia przez osobę wspieraną. Rozważmy zatem kiedy w działaniach pomocowych uwzględniana jest podmiotowość osoby wspieranej?

O podmiotowości osoby wspieranej mówimy wówczas, gdy ma ona możność zadecydowania o tym, czy:

właśnie teraz jest gotowa przyjąć oferowaną jej pomoc,

ma to być kontakt jednorazowy, czy wielokrotny,

będzie to rozmowa (monolog, dialog), czy sesja spotkaniowa.

Dla każdej interakcji pomocowej natomiast wielce niekorzystne jest przedmiotowe traktowanie osoby wspieranej (klienta). Wszelki nacisk, przymus, indagowanie, nadgorliwość, nadopiekuńczość lub zbytni altruizm ze strony pomagacza jest odbierany przez osobę wspieraną z reguły ambiwalentnie, z oporami. Może też wywołać blokadę emocjonalną lub intelektualną, niechęć, czy wręcz poczucie ubezwłasnowolniania, inwigilowania, demaskowania, próbę depersonalizacji, wnikania w jej intymne tajemnice itp.

laka sytuacja psychologiczna klienta, spowodowana nieświadomie przez pomagacza, pogłębia dodatkowo niekorzystny stan emocjonalny fediiostki wspieranej, przed którym chciałaby się ona uchronić, z którym trudno sięjest jej uporać i z którego chciałaby się wydostać. Może tu w osobie wspieranej wywołać lęk, poczucie zagrożenia, agresję lub chęć ucieczki, a także poczucie wstydu, niesmaku, przygnębienia.