skrypt 25

r

-26-

Skrypt

Dumy:

Dumy ukraińskie powstały w wiekach: XV-XVII w środowisku kozackim, a następnie weszły do repertuaru pieśniarzy-bandurzystów, do których zostały zapisane przez badaczy folkloru.

Są to bohaterskie pieśni epickie, zawierające oryginalne obrazy poetyckie, motywy liryczne, dygresje o podtekście filozoficznym.

Dumy dzielą się na trzy główne grupy tematyczne:

1)    Do grupy pierwszej, chronologicznie najstarszej, należą dumy obejmujące tematykę walk Kozaków z Tatarami i Turkami. Będą to dumy o bohaterskiej śmierci Kozaka, o jego powrocie z wyprawy wojennej łub o samotnej śmierci, o życiu w niewoli tureckiej, ucieczce z niej. pogoni. Bohaterami tych pieśni są postacie fikcyjne, ale typowe dla historii kozaczyzny. Bohaterowie w tych utworach nie są gloryfikowani. Ich wizerunki przedstawione często w sposób prawdziwie poetycki i plastyczny, są jedynie uogólnieniami artystycznymi. laka jest duma o Kozaku Hołocie, atamanie Matiaszu Starym, o Iwasiu Udowyczynce, o ucieczce trzech braci z Azowa z niewoli tureckiej, o Marusi Bohusławcc i inne.

2)    Do grupy drugiej weszły dumy związane z powstaniami kozackimi z czasów Bohdana Chmielnickiego. Ich bohaterem jest najczęściej sam hetman Chmielnicki lub któryś z jego bliskich współpracowników, np. Kozak Baratasz lub Iwan Bohun.

3)    Dumy trzeciej grupy, powstałe chronologicznie najpóźniej, w wieku XVII/XVIII. tj. w okresie nasilania się ucisku pańszczyźnianego na Ukrainie, mają wyraźnie zabarwienie społeczne.

Istnieje też pewna ilość dum bez wyraźnego kontekstu historycznego, o tematyce obyczajowej i o tendencjach dydaktyczno-moralizatorskich. Na terenie Ukrainy zebrano ok. 50 wątków tematycznych dum w przeszło trzystu wariantach.

Dumy pisane są nierównozgłoskowym. na ogół rymowanym wierszem, który może mieć od kilku do 20 zgłosek. Pierwszą wzmiankę o śpiewaniu dum na Ukrainie zamieścił w 1587 r. w swoich annales Stanisław Barnicki, ale anonimowy pieśniarze-bandurzyści, wywodzący się także spośród Kozaków, wspomniani są w źródłach polskich już w roku 1503.

„Marusia z Bogusławia”- interpretacja dumy;

Bogusław- miasto na Ukrainie, położone na wysokim brzegu rzeki Roś w okręgu kijowskim. Marusia z Bogusławia, „dziewczyna branka”, a następnie żona właściciela niewolników, wciąż tęskni za krajem ojczystym, dlatego współczuje Kozakom i umożliwia im ucieczkę. Popadianka- córka popa, duchownego.

Marusia zwraca się do niewolników z pytaniem o datę. Informuje ich, że jest Wielka Sobota. Kozacy mają żal do dziewczyny, ponieważ ta wiadomość pogłębia ich tęsknotę za ojczyzną i rozpacz powodowaną niewolą. Marusia podczas nieobecności męża uwalnia Koazków. Prosi ich o przekazanie jej rodzicom wieści o tym, źc ma się dobrze i by się próbowano jej wyswobadzać. Twierdzi, że przywykła do życia w niewoli tureckiej, w złotej klatce, w której przebywa. Prosi o opiekę nad rodzinnym domostwem. „Sturczona”, „zbisurmaniała” dziewczyna utożsamia się jednak z niewolnikami Kozakami, zwraca się w swoim i ich imieniu do Boga o wysłuchanie modlitw.