skanuj0008

256 CLAUDE L£VI-STRAUSS

próbowali wyselekcjonować uprzywilejowano wersje ani tu, zamiast^-uwzględniać je wszystkie. Następnie —-zauważono, że strukturalna ana-liza jednego wariantu jednego mitu, pochodzącego od jedne-g o plemienia (niekiedy nawet z jednej wioski)_doprowadza do dwuwymiarowego schematu.. Natomiast gdy tylko przystąpi się do badania ""wielu wariantów tego samego mitu, tej samej wioski luib tego samego plemienia, schemat staje się trójwymiarowy, a jeżeli chce się rozszerzyć skalę porównawczą — liczba koniecznych wymiarów rośnie tak szybko, że już nie można ich uchwycić metodami intuicyjnymi. Biedne i banalne wnioski, do których zbyt często dochodzi mitologia ogólna, wy-nikają wiec z nieuwzględniania wielowymiarowych, rzeczywiście ko-niecznych systemów odniesienia. Sadzi się naiwnie, że można je zastąpić^-" systemami dwu- lub trójwymiarowymi. Prawdę mówiąc, mała jest na-dzieja, aby mitologia porównawcza mogła się rozwijać bez odwołania się "do symboliki inspirowanej przez matematykę, iktójra może bvć zastoso-'wśma do tvoh \vi owym i n-rryiyy    ^yfitemów. zbyt skomplikowanych

dla naszych tradycyjnych metod empirycznych.

W latach 1952 — 1954 ⁰ dokonaliśmy próby weryfikacji teorii, przedstawionej szkicowo na poprzednich stronicach, za pomocą wyczerpującej analizy wszystkich znanych wersii mitów Zuni o pochodzeniu i wyłanianiu sie: Cushing, 1883 i 1896; Stevenson, 1904: Parsons, 1923; Buńzel, T532; Benedict, 1934. Analizę te uzupełniono porównaniem wyników— uzyskanych na podstawie podobnych mitów innych grup plemienia -Pueblo, zarówno zachodnich jak i wschodnich; dokonano wreszcie wstęp- ~ nyćh badań mitologii Ihdian z Kównin. Za każdym razem wyniki po-~~ “twierdziły hipotezy. Mitologia północnoamerykańska nie tylko wyszła z doświadczenia jak gdyby w nowym świetle, ale ponadto udało się przewidzieć, a niekiedy określić takie operacje logiczno, które zbyt często zaniedbywano bądź stosowano w dziedzinach bardzo odległych od naszej. Nie sposób wchodzić tutaj w szczegóły, ograniczymy się więc do przedstawienia tylko kilku wyników.

Niżej przedstawiona tabela mitu Zuni o wyłanianiu isię przedstawi — niewątpliwie w sposób .przesadnie -uproszczony — jego ogólne .ujęcie.

Pobieżne zbadanie tej tabeli wystarczy, aby zrozumieć jej charakter. _ Jest to pewnego rodzaju narzędzie logiczne, którego zadaniem jest dokonanie mediacji między życiem a śmiercią. W myśli Puchłn przejście jest trudne, ponieważ koncepcja, życia ludzkiego oparta jest tu namo^ delu śwTata róślmnego(wyłanianie sie z ziemi). Koncepcję tę dzieli ona ze starożytną Grecją. Wybór mitu Edypa jako pierwszego przy-

⁰ Por. „Annuaire de 1’Ecolc pratiquc des Iiautcs Etudcs”, Section des Sciences religieuses, 1952—1953, s. 19—21, i 1953—1954, s. 27—29.

kładu nie był więc całkowicie dowolny. W rozpatrywanym tutaj przypadku amerykańskim życic roślinne analizowane jest stopniowo w wielu aspektach, uporządkowanych od najprostszego do najbardziej złożonego. Rolnictwo zajmuje naczelne miejsce, a jednak ma ono charakter okresowy, to znaczy przechodzi koiejnfl ód życia do śmierci, co jest zzr¹ ' przeczeniem początkowego postulatu.    ,

ŚMIERĆ

ZMIANA

mechaniczne zastosowanie roślin (jako stopni służących do wyjścia ze światów niższych)

spożywcze zastosowanie dzikich roślin

wyłanianie się kierowano przez Ukochanych Bliźniaków

kazirodztwo brata i siostry (pochodzenie wody)

migracja kierowana przez dwóch Newe-kwe (obrzędowych czarowników)

wytępienie potomstwa ludzkiego przez bogów (przez utopienie)

magiczny turniej u-rządzony dla Ludu Rosy (zbieracze przeciwko ogrodnikom)

ofiara brata i siostry (celem uzyskania zwycięstwa)

spożywcze zastosowanie roślin u-prawnych

adoptowanie brata i siostry (w zamian za kukurydzą)

okresowy charakter działalności rolniczej

wojna przeciw Kya-nakwe (ogrodnicy przeciwko myśliwym)

spożywcze zastosowanie zwierzyny (polowanie)

wojna prowadzona przez dwu Bogów Wojny

nieunikniony cha-    •    ocalenie plemienia

rakter wojny    '    (odkrycie środka

Świata)

ofiara brata i siostry (aby przezwyciężyć Potop)

ŚMIERĆ    TRWANIE

17 — Pamiętnik Literacki 1908, z. 4