str54

IHBUOG RAFIA.

FIkoglio d¹ Aj a no: Die Venezianische Seidenindusłrie ufni ibe Organisation, Stuttgart 1893.

VI. Dreger: Kunstlerische Eniwickltmg der Wcherei utul Stickerei, Wicn 1904.

O. von Falkc: Kunstgeschichłe der Seidetr*eberei, HcrJin 1913.

E. Flemming: Textiłe Kiinste, Berlin [b.d.].

E. Flemming: Tkanina, Kraków J 928 (tfuni. z nie m,).

R. For ker: Die Zeugdriicke der byzantinischen, ro-•namschen, goUschen und spateren Kwistepocfien, Strassburg 1894.

R. Fokrcr : Die Kunst des Zeugdriicks vom Mtitelaiłer his żur Empire zet i, Slrassburg 1898.

G. de Francesco:    Yenezianische Seiden (Ciba —

Rundschau, 42, Basel 1939).

A.L. Gutmann: Die Tuchinacherei in Fłandeni (C. R., 14, Basel 1937),

J. Lessing: Die Gewebesammiwig des kg/. Kumt-gewerbe-Museutns, Berlin 1900.

M, Malowjstt: Studia z dziejów rzemiosła w okresie, kryzysu feudalizmu y zachodniej' Europie w XIV i XV w.. Warszawa 1954.

F. Podreioer: Sioria dei tes.su/i (tarte in Italia, sec. XII- XVIII Bergamo 1928.

W. Reenjnger: Der Floremiiter Textilhandel im Mih tclaller (C. R., 3S, Basd 1939).

H. Wescher: Fosres et Mur che s de Champagne (Cahicrs—Ciba 14, Bale 1948).

H, Wescher: BaumwoUhandel und Raumwołłgewerbe im Mittelalłer (C. R., 45, Basei 1938).

UBIORY HISZPAŃSKIE OD XIII DO KOŃCA XV WIEKU

Materiały ikonograficzne i wiadomości o lokalnych cechach mody hiszpańskiej w okresie średniowiecza czerpano w dawniejszych opracowaniach z podręczników kostiumologii, przede wszystkim z Ikonografii hiszpańskiej Carderery. W dziele tym, wydanym w latach 1855—1864, historyk hiszpański przedstawił zarys oficjalnej mody hiszpańskiej na podstawie przykładów wybranych z rzeźby nagrobnej od XIII w. do połowy XVI w., i nieznacznej ilości obrazów i portretów. W materiale zebranym przez autora zaznacza się niewielkie odchylenie od mody francuskiej; podkreślone zostały wpływy wniesione przez królowe pochodzące z obcego środowiska i znajomość zwyczajów rycerskich przenoszonych wraz z modą francuską na dwór hiszpański.

W obszernej historii ubiorów z 1948 r, Millia Davenport zerwała z tym schematem i dała przykłady i ilustracje oparte na zabytkach malarstwa — szczególnie miniatur w rękopisach i malarstwa ściennego. Dla charakterystyki mody w XV w. (oprócz portretów) dużo szczegółów o ówczesnych ubiorach kobiecych zaczerpnęła autorka z obrazów przedstawiających temat ulubiony w tym okresie — ucztę u Heroda z tańcem Salome. W kompozycjach tych dawali zwykle malarze XV w. przegląd najnowszej mody swego środowiska.

Poważne odkrycia i rezultaty naukowe przyniosły w ostatnich latach badania przeprowadzone w podziemiach klasztoru Las Huelgas i w katedrze w Toledo. Wydobyto z krypt grobowych doskonale zachowane całuny z wzorzystych tkanin jedwabnych z 1. poi. XIII w. i ubiory ^z tkaniny jedwabnej nawet z dobrze utrzymanym podszyciem futrzanym. Zabytkowe tkaniny z XIII w. zostały przeniesione do różnych muzealnych zbiorów hiszpańskich w Burgos, Toledo, Barcelonie i częściowo dostah' się do kolekcji amerykańskich. Jedwabne tkaniny z XIII w. oraz znalezione w Las Huelgas ubiory wzbogaciły znacznie obraz średniowiecznych ubiorów dworskich noszonych w Hiszpanii w XIII w., utrzymanych w niezwykle bogatym kolorycie. Ornamentyka tkanin hiszpańskich, dekoracyjnych i odzieżowych aż do XV w. czerpała z zasobu motywów mauretańskich. W tkaninach odzieżowych przeznaczonych na ubiory rycerskie i dworskie używano motywów heraldycznych w przyjętej w tym okresie płaskiej sylwetowej stylizacji, dostosowanej do techniki tkackiej.

W zakresie historii ubioru hiszpańskiego nowe opracowania Carmen Bernis w cyklu artykułów wysunęły najważniejsze zagadnienia kobiecej mody hiszpańskiej z 2. poł. XV w. Podkreślono w nich te szczegóły mody, które rozpowszechniły się wc Francji i we Włoszech w okresie wczesnego renesansu.

Wspomniane prace Carmen Bernis rozszerzyły znacznie zakres wiadomości o barwnych i malowniczych ubiorach hiszpańskich z wieku XIII—XV. W studiach dotyczących mody XV w. wykazała autorka zasięg i początek wczesnych wpływów hiszpańskich na modę ogólnoeuropejską, w dawniejszych pracach łączony zwykłe dopiero z okresem panowania Karola V.

231