str 089

13. ŁOŻYSKA ŚLIZGOWE

13.1. Wiadomości ogólne

Łożyska służą do mocowania osi i wałów w taki sposób, aby umożliwić ich ruch obrotowy i zapewnić jednocześnie stałość położenia ich osi względem nieruchomej obudowy oraz względem innych ruchomych elementów. Utrzymanie stałości położenia osi obrotu wymaga użycia co najmniej dwóch łożysk.

Łożyska wywierają na wał lub oś reakcje równoważące: siły pochodzące od ciężaru elementów osadzonych na wale (osi) łącznie z jego (jej) ciężarem, siły pochodzące od innych elementów współpracujących z elementami osadzonymi na wale (osi) oraz siły dynamiczne wynikające z niewyważenia mas zamocowanych na wale (osi) lub wynikające z ogólnych drgań układu mechanicznego.

Reakcje te są więc obciążeniem łożyska, które może mieć dowolny kierunek. Stąd wyróżnia się w łożysku obciążenia składowe: poprzeczne i wzdłużne. W zależności od udziału wartości składowych obciążenia poprzecznego i wzdłużnego wyróżnia się łożyska poprzeczne i wzdłużne. Funkcje przenoszenia obciążeń poprzecznych i wzdłużnych mogą być rozdzielone na kilka łożysk, z których jedno przenosi obciążenie wzdłużne i poprzeczne, a pozostałe poprzeczne. Każde z łożysk poprzecznych powinno przenosić przypadkowe obciążenia wzdłużne oraz każde z łożysk wzdłużnych powinno przenosić również obciążenie poprzeczne.

0 rodzaju łożyska świadczą dominujące wartości obciążeń składowych. Według kryterium przenoszenia obciążeń łożyska dzielą się zatem na poprzeczne i wzdłużne.

13.2. Tarcie w łożyskach ślizgowych

Ruch czopa i łożyska polega na ślizganiu się powierzchni czopa po obejmującej go powierzchni panwi łożyska. Występuje tu więc tarcie między

89