strona (142)

Ryc. 3.12. Techniczna koncepcja Whitehouse'a konstrukcji przenośnych krioaplikatorów, rozpylających spray ciekłego azotu w celu destrukcji zmian chorobowych

tym nowym pomysłem zezwoliła mi na konstrukcję zestawu kriochirurgicznego „Kryo-spray", a póz'niej zestawu C-21. Tym, właściwie prymitywnym, narzędziem kriochi-rurgicznym Whitehouse wyleczył 15 pacjentów z rakiem skóry.

Stopniowo metodę kriochirurgiczną zaczęto stosować przy innych zabiegach i z czasem stała się ona uznaną metodą leczenia, w niektórych przypadkach metodą z wyboru. Przyczyniło się do tego wprowadzenie metalowych końcówek - narzędzi operacyjnych, niekiedy częściowo powlekanych, aby zmniejszyć schładzanie rąk chirurga. Tworzywem dla tych narzędzi jest najczęściej miedź czy też inny metal lub stopy metali o dużej pojemności termicznej, wchłaniające duże ilości bardzo niskiej temperatury, która dokonuje destrukcji leczonych zmian chorobowych nie tylko na powłokach ciała, ale niekiedy w jego wnętrzu. W czasie laparotomii czy torakotomii można wymrażać duże pojedyncze przerzuty nowotworowe w płucach czy też w wątrobie. Inaczej niszczy się przerzuty nowotworowe kości lub pierwotne nowotwory kości. Tkankę nowotworową usuwa się, a powstałą przestrzeń starannie łyżecz-kuje. Aby dokładnie usunąć zmiany nowotworowe, do jamy powstałej po usunięciu nowotworu wlewany jest, przez lejek lub strzykawkę, ciekły azot. Parowanie tego płynnego chłodziwa niszczy pozostałe komórki nowotworowe. Wypełnienie jamy dokonywane jest za pomocą cementu kostnego.

Kriochirurgia polska rozwijała się od roku 1960. jej zastosowanie opisano w okulistyce i onkologii, a potem w neurochirurgii, dermatologii, chirurgii szczękowo-twarzowej i stomatologicznej, otolaryngologii, ginekologii, urologii, proktologii i w kardiochirurgii. Najbardziej skuteczne okazało się wymrażanie miejsc arytmogennych w czasie zabiegów kardiochirurgicznych, po ich lokalizacji za pomocą tzw. mapingu.

Wybiórcze wymrażanie lecznicze tkanek ma także zastosowanie - głównie onkologiczne w weterynarii.

Początki krioterapii (kriostymulacji)

Koncepcja kriostymulacji zrodziła się w latach siedemdziesiątych. Polega ona na wykorzystaniu do celów leczniczych temperatur kriogenicznych stosowanych bardzo krótko i powierzchniowo, ogólnoustrojowo lub miejscowo, dla wywołania miejsco-

142