WiŻ3

DOŚWIADCZENIE 4

W niektórych strunowych instrumentach muzycznych źródłem dźwięku jest pobudzona do drgań napięta struna. Z reguły stosuje się struny zamocowane na obu końcach.

Zbudujemy instrument określany jako monochord. Bierzemy drewnianą listwę długości około 50 cm długości i 4 cm szerokości. Na obu końcach listwy wbijamy pośrodku ścianki bocznej po jednym małym gwoździu. Jeden duży gwóźdź wbijamy w odległości około 15 cm od dowolnego końca listwy w jej górną ściankę. Następnie bierzemy żyłkę nylonową lub cienki drucik długości około 80-90 cm i na jego jednym końcu robimy pętlę tak dużą, aby zahaczyć mały gwoździk i objąć jednocześnie duży. Lekko napiętą strunę mocujemy do drugiego małego gwoździa. Aby wykonać ruchomą podpórkę pod strunę, bierzemy półokrągłą listewkę długości około 8 cm i przyklejamy ją do płaskiej podstawki - listwy tej samej długości. Mniejszą, półokrągłą listewkę (około 3 cm) przyklejamy do metalowej zakrętki do słoika i wkładamy pod strunę. Do naciągania struny używany patyczka, który umieszczamy w środku pętli i obracamy, skracając w ten sposób strunę. Melodię można zagrać, jedną ręką szarpiąc strunę, podczas gdy drugą przesuwamy ruchomą podpórkę.

Jeśli zastosujemy większą listwę i umocujemy więcej strun, otrzymamy instrument podobny do cytry.

DOŚWIADCZENIE 5

Jednym z najstarszych instrumentów jest ksylofon z rur bambusowych, dający dźwięk o niezwykłej barwie. Prostą wersją takiego instrumentu jest ksylofon wodny, który możemy wykonać sami. Bierzemy pięć wysokich szklanek (lub innych podobnych naczyń szklanych, np. butelek) i napełniamy każdą z nich wodą jak na rysunku (dzięki temu pobudzone do drgań powietrze w szklance będzie generowało dźwięki w skali pięciotonowej). Instrument wymaga dostrojenia; można to zrobić, używając kamertonu lub innego instrumentu, np. fortepianu. Po dostrojeniu możemy grać znane melodie lub własne kompozycje, uderzając w szklanki metalową łyżeczką.

^F    G    A    C    D

i W

h₁:h₂:h₃:h₄:h₅    29:13:11:6:3

DOŚWIADCZENIE 6

Zbudujemy „magiczny" instrument, który został wynaleziony i skonstruowany przez rosyjskiego fizyka i pianistę Lwa Teremina w 1919 roku (życiorys Teremina jest równie niezwykły jak jego wynalazek - był rosyjskim szpiegiem, więźniem gułagu, a potem gwiazdą przemysłu muzycznego w Ameryce).

Teremin - tak brzmi nazwa instrumentu - wykorzystuje do generowania dźwięku rezonansowe obwody elektroniczne, których częstotliwość można zmieniać, zbliżając lub oddalając od nich dłonie. Wytwarzane dźwięki przypominają brzmieniem skrzypce. Na instrumencie gra się, nie dotykając go -muzyk w pewnym sensie przypomina dyrygenta prowadzącego orkiestrę.

Sklepowe tereminy mają różne wielkości i kształty. Zazwyczaj są zaopatrzone w dwie anteny: pionową w kształcie pręta oraz drugą, poziomą, w kształcie pierścienia. Antena pionowa służy do zmiany i kontroli wysokości dźwięku, natomiast pozioma do regulacji głośności. Wszystko o te-reminie (łącznie z nauką gry) można znaleźć pod adresem www.thomasgrillo.com oraz w serwisie YouTube (np. www.youtube.com/watch?v=e6bSRcRAhnc).

Najprostszy teremin można skonstruować zgodnie ze schematem poniżej. Układ składa się z dwóch generatorów. Częstotliwość drgań jednego z nich jest stała, natomiast drugiego zmienia się przez zmianę pojemności przy zbliżaniu lub oddalaniu dłoni. Sygnały z generatorów trafiają do mie-szacza, którym jest układ scalony 4077. Sygnał różnicowy jest wprowadzany przez filtr do dowolnego wzmacniacza audio, np. wejścia AUX wieży lub wejścia liniowego w karcie dźwiękowej komputera (przed podłączeniem należy sprawdzić, czy układ jest poprawnie zmontowany).

Ponieważ nasz miniteremin ma tylko jedną antenę, możemy zmieniać jedynie częstotliwość.

Urządzenie wkładamy do drewnianego pudełka, ale można je także umieścić w zabawkach lub w wydrążonej dyni, którą przygotowuje się na Halloween.

UWAGA!    3 HANNA MĘCZYŃSKA jest emerytowanym profesorem

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne szkody powstałe wskutek doświadczeń. zwyczajnym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

WRZESIEŃ

2008 WIEDZA I ŻYCIE"

73