Zasady Wykładni Prawa L Morawski8

*« ■ Zasady wykładni prawa ■ *

Mówiąc o powszechnie akceptowanych normach i zasadach mamy na myśli głównie reguły o uniwersalnym zasięgu, a więc zasadniczo reguły akceptowane przez całą społeczność międzynarodową lub przynajmniej reguły ważne w naszym kręgu cywilizacyjnym. Analizując wpływ przekonań moralnych na decyzje interpretatora należy wszakże wskazać, że we współczesnych społeczeństwach normy moralne są kształtowane przez przynajmniej trzy, nieraz głęboko ze sobą niezgodne, tendencje. Z jednej więc strony przez rosnący pluralizm współczesnych społeczeństw, któremu towarzyszy nieraz głębokie zróżnicowanie systemów norm i wartości, z drugiej strony - przez upowszechnianie się, czy też globalizację niektórych z tych wartości, co znajduje swój wyraz choćby w konwencjach dotyczących praw i wolności człowieka i wreszcie przez coraz bardziej widoczne powiązanie systemów norm i wartości etycznych z lokalnymi tradycjami i kulturami. W niektórych przypadkach te trzy tendencje pozostają ze sobą w konflikcie stawiając interpretatora przed koniecznością dokonywania nieraz dramatycznych wyborów. Gdy mówię tutaj, że interpretator powinien się opierać przede wszystkim na wartościach wspólnych dla różnych tradycji i kultur, to nie chciałbym tym samym sugerować, iż może on pomijać, czy też ignorować wartości specyficzne dla lokalnych kultur, powiedzmy z zakresu życia rodzinnego, czy obyczajowego, a jedynie chcę wskazać, że uwzględnianie tych wartości nie powinno być pretekstem do naruszania fundamentalnych wartości wspólnych dla całej naszej cywilizacji i zapisanych w podstawowych dokumentach prawa międzynarodowego, takich choćby jak wolność, równość, czy godność wszystkich ludzi. Należy więc bardzo mocno podkreślić, że we współczesnych społeczeństwach, które z reguły cechuje daleko posunięty pluralizm światopoglądowy odwołanie się do uniwersalnych wartości etycznych nie może być pretekstem do narzucania przez interpretatora własnych racji moralnych. W tym właśnie duchu wypowiada się SN, gdy zauważa, „że aksjologia konkretnych systemów prawnych powinna respektować zasady o uniwersalnym zasięgu w postaci powszechnie akceptowanych norm moralnych, zasad sprawiedliwości i słuszności” (wyrok SN z 8 maja 1998 r., I CRN 664/97, OSNC 1999/1/7).

6. Argument z konsekwencji

Na całym świecie obserwuje się tendencję do wzrostu znaczenia w argumentacjach prawniczych argumentów odwołujących się do możliwych

sa* 168    ■*>