Zasady Wykładni Prawa L Morawski"2

Zasady wykładni prawa

Z góry jednak wskazać należy, że problem wnioskowań prawniczych, zastosowania reguł logiki formalnej w tych wnioskowaniach należy do najbardziej kontrowersyjnych zagadnień teorii prawa i rzecz jasna nie może być przedmiotem rozważań zawartych w tym opracowaniu. Chciałbym tutaj pokazać jedynie standardowe przykłady zastosowania reguł wnioskowań prawniczych, zwłaszcza tych, które przyjęło się nazywać regułami logiki prawniczej oraz sformułować podstawowe zasady ich stosowania¹.

Mówiąc najogólniej, reguły wnioskowań prawniczych pozwalają nam wnioskować w oparciu o to, iż w systemie obowiązuje określona norma

0    tym, że obowiązuje w nim również inna norma. Reguły te odnoszą się zatem do tych sytuacji, które nie zostały expressis verbis uregulowane przez obowiązujące przepisy prawne, a więc takich, w których mówimy, że wprawie jest luka (por. uchwała SN z 11 października 1991 r., III CZP 37/91, OSNC 1992/4/50; uchwała SN z 19 lutego 2003 r., I KZP 47/02, OSNKW 2003/3-4/22). Spośród reguł tego rodzaju w argumentacjach prawniczych szczególną rolę odgrywają następujące reguły:

•    argumentum a simiłe (analogia),

•    argumentum a contrańo,

•    argumentum a fortioń,

•    dyrektywy instrumentalnego nakazu i zakazu.

Mówiąc o regułach wnioskowań prawniczych przypomnieć należy, iż zgodnie z dyrektywą pierwszeństwa wykładni sensu stricto, interpretator powinien w pierwszej kolejności posłużyć się dyrektywami wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej i dopiero wtedy, gdy przy ich pomocy nie uda się mu usunąć luki wolno jest mu odwołać się do reguł wnioskowań prawniczych. W bardzo dobitny sposób podkreśla to następujący fragment uzasadnienia SN : „z zasady racjonalnego ustawodawcy wynika także domniemanie kompletności i spójności regulacji prawnej (por. przykładowo uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 1993 r.,

1    PRN 58/93, OSNCP 1994/2/45 oraz uchwały z dnia 5 lutego 1987 r., III CZP 97/86, OSNCP 1988/2-3/32), które dopuszcza korzystanie z analogii z właściwą powściągliwością i w wyjątkowych przypadkach. Chodzi o takie sytuacje, kiedy w żaden sposób, przy użyciu innych metod inter-

1

Wiele interesujących informacji na ten temat znajduje się w pracy Ch. Perelman, Logika prawnicza. Nowa retoryka, Warszawa 1984. Por. też L. Leszczyński, Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Zakamycze 2001, s. 241 i n.