Zdjęcie1291 (3)

•i liii w ni^a

Dwu wftłnn anda, kldra    «

wym itudium, polata im lym, to to!« *P*    '

dobnie Jak itoiunelc ipolwiny, Jw* dyna» MJ* ternem ctynnoki, imlenia^cym '^v trwania i wymagającym w związku i ty® «Wll w toku zmiany. Jut to wprtni® oczywisto, kiedy badamy rolę ipoleormi ojca rodrlny od chwili mai. m\m«ź do (Uroki. Najbardziej oczywiste jest wtedy, |dy powitajo nowo odmiana roli społecznej, m przykład rola apołeczna reformatora społecznego, rę. wolucjoniity czy toż nowatora w literaturze, sztuci muzyce, relifil, filozofii, nauce lub technice, Wszelkie uogólnienia na temat ról ipolecznych wymagają więc Indukcyjnych badań porównawczych nad mviŁ nymi rolami, jakie są ncczywilcle wykonywane pr% jednostki we współpracy i ich kręgami społecznymi"

Spotykamy eię tu z poglądem, według którego studia Ukie nie są niezbędne, ponieważ podstawowym poj_Q ciem teorii uczestnictwa jednostek w życiu społecznym nie jest pojęcie roli społecznej, lecz pojecie Termin ten ma rozmaite znaczenia. Ja używałem u dawniej do oznaczenia całokształtu uprawnień prn znawanych jednostce przez krąg społeczny, w którym wykonuje ona jakąż rolę, to bowiem znaczenie odpo. wiada najlciilej temu, co określa | zwykle jako „hierarchia statusów", a co występuje wszędzie, gdzie-kolwiek istnieje uwarstwienie klasowe. Dominujące obecnie znaczenie opiera się na definicji i klasyfikacji Jednostek jako osób - definicji 1 klasyfikacji, których symbolicznym wyrazem są wspólne nazwy,

Tak więc „status" męża, ojca, żony, matki, lekarza, inżyniera, przedsiębiorcy, robotnika, prezesa czy sekretarki oznacza ogólnie przyjęte sprawdziany, według których okreżla się stosunek jednostek oznaczonych taką nazwą do wszystkich innych jednostek, oznaczonych także jakąż wspólną nazwą. Zakłada się, to każda jednostka, posiadająca taki status, ma również wyraźnie określone uprawnienia, przywileje, obowiązki i zobowiązania — podobne jak wszystkie inne jednostki o tym wmym statusie. Sądzi się więc, to statusy są abstrakcyjnymi schematami pojęciowymi, kierującymi

P^r“* dttatatąca j©dr»o#tłcą-

lnier*|(cią ipol«ccną prostu prakljrotnym **-

Krótko mówiąc, to koncepcja statusu dostarcza sposobu klasyfikowania ról tpołtcinych bn badaniu, co robią wykonu łące Jo jednostki ora/, jednostki, które pozostają s nimi w stosunkach wzajemnego oddziały-wanla. W tym abstrakcyjnym znaczeniu mota nawet Istnieć rola społeczna, chociaż nikt nie wykonuje tego rodzaju roli. jaki ma być regulowany przez dany schemat pojęciowy. Tak więc status rektora uniwersytetu lub burmistrza Istnieje nawet wtedy, gdy wykonująca rolę jednostka odeszła na emeryturę lub umarła 1 nikt wykonujący podobną rolę nie został jeszcze wyznaczony lub wybrany na jej miejsce.

Nie ulega wątpliwości, te w każdej dziedzinie kul-

tury — w religli, technice, sztuce, języku, literaturze

itd. — czynności ludzkie są zwykle zgodne ze sprawdzianami i normami konceptualizowanymi przez myślicieli, nauka zaś musi badać tworzone przez nieb pojęcia. Niemniej jednak nie rozwiązuje to wszystkich walnych problemów.

Wśród problemów, pomijanych lub nie rozwiązanych

przez teorię statusów, możemy wymienić: zmiany w ocenie osoby, zachodzące w ciągu rozwijania się jej roli; zakres indywidualnych modyfikacji, na jakie rola pozwala; procesy poszerzania się i zwężania kręgu, * w jakim wykonuje się rolę; dynamiczne związki między rolami, wykonywanymi jednocześnie i kolejno przez tę samą jednostkę oraz szereg jednostek; 1, na koniec, twórcze wyłanianie się stopniowo w ciągu historii nowych ról z nowymi sprawdzianami i normami. W związku z tym zaniechamy wszelkich klasyfikacji statusów i w celu uniknięcia nieporozumień zarzucimy używanie terminu status w przyjętym przez nas dawniej znaczeniu, zastępując go terminem — Tonpa (rortłe).

Naszym ostatecznym celem jest stworzenie ogólnej teorii ról społecznych, która obejmuje, oczywiście, cztery wspomniane wyżej składniki podstawowe: osobę. krąg społeczny, obowiązki 1 prawa (...)

Przełożył Jerzy Szacki