Zdjęcie681

1 ■■■

T

Do ram i do listowia używa się złota raczej cienkiego, a do lamowań delikatnych w ozdobach na wytrawę musi być złoto cieniusieńkie i pajęcze.

G. Vasari (1511—1474) pisze, że w XV w. z jednego dukata otrzymywano 120—145 folii złota.¹

Z końcem XVII w. pojawiają się w sprzedaży folie złote o znormalizowanych już formatach. Przykładem tego jest rozporządzenie augsburskie, przewidujące następujące formaty i ilości folii w książeczce: 1) folie złota o rozmiarach 65X65 mm — 300 płatków w książeczce; 2) folie złota

0    rozmiarach 60X60 mm — 200 płatków w książeczce. W XVIII w. zaczynają się pojawiać folie złota o różnych, zamierzonych odcieniach —

„a ąuatre couleurs”, otrzymywane ze stopów złota, srebra i miedzi.² Należy jeszcze nadmienić, że w okresie baroku i później folie złote produkowano z coraz to gorszych stopów złota.

W jaki sposób otrzymywano dawniej folie złote? Pisze o tym Mnich Teofil³ w rozdz. XXIII, zatytułowanym,„O złocie malarskim” („De petula auri”): Weź pergaminu greckiego, który wyrabiają z wełny drzewnej (bawełny) i natrzyj go z obu stron czerwonym bampidlem, otrzymanym z ok-ry wypalonej, jak najmielej utartej i suchej i wygładź najstaranniej zębem bobra lub niedźwiedzia, lub też dzika, dopóki nie nabierze połysku, a samo barwidło skutek tegoż gładzenia nie przylgnie. Poczem potnij nożyczkami tenże pergamin na kartki kwadratów szerokości czterech cali,

I

1    takiej samej długości. Następnie zrobisz z pergaminu cielęcego kaletkę tej samej miary, mocno uszytą i tak przestronną, abyś w nią wiele kartek poczerwienionego pergaminu mógł pomieścić. Co zrobiwszy weź złota lub srebra czystego i daj je rozcieńczyć młotkiem na gładkiem kowadle, najstaranniej, aby żadne w niem pęknięcie nie nastąpiło, i potnij je na kwadraty dwucalowej miary. Potem włóż do rzeczonej kaletki jedną kartkę poczerwienionego pergaminu, a na niej połóż jeden płatek zloty lub srebrny na jej środku i znowu pergamin, a na nim złoto lub srebro; i tak postępować masz dopóki się kaletka nie napełni, kładąc zawsze złoto lub srebro najrodku. Winieneś mieć młot lany z mosiądzu, osadzony na cienkim stylisku, w powierzchni płaskiej szeroki; tym uderzać masz wspomnianą kaletkę, położoną na wielkiem wyrównanym kamieniu, nie silnie lecz umiarkowanie; a gdy często zaglądać będziesz, uznasz, czyż to złoto lub srebro jest już zupełnie denkiem lub miernie grubszem, jakiem

626

1

K. Wehlte K., Werlcstoffen und Techniken der Malerei, Otto Maier Verlag, Ra-vensburg 1967, str. 757,

2

⁸ R Straub, T. Brachert, Konseroierung und Denkmalpflege, Verlag Rerichthaus, Ztirich 1965, cz. I — Tafelbild; cz. II — Gefasste Holzskulptur und Schnitzaltar.

3

Teofila kapłana i zakonnika o sztukach rozmaitych ksiąg troje, przekład z łacińskiego dr Teofila Żebrawskiego, Kraków 1880, rozdz. XXIII.