Zdjęcief1

rok 1934. Studenci politechniki niosą w demonstracyf nym pochodzie pierwszomajowym wycięte z dykty wielkie pięści — symbol jedności i siły klasy robotni, czej. Słuchacze Akademii Sztuk Pięknych _karyka

tury Hitlera i Mussoliniego. Zieleń topoli i lip miesza się z czerwienią sztandarów.

W latach 1936—1939 obchody pierwszomajowe w Polsce stanowiły manifestację zespolonej lewicy pod hasłami walki z groźbą faszyzmu. Z kolei w latach 1940—1944 lewicowe organizacje ruchu oporu w pierwszomajowych odezwach do społeczeństwa polskiego wysuwały hasła ogólnonarodowego frontu walki z hitlerowskim okupantem, nasilanie aktów dywersji i sabotażu oraz rozwijania działalności partyzanckiej. Pierwszomajowe święta w 1943 i 1944 r. uczczone zostały czynem zbrojnym. Wówczas to Grupy Bojowe Gwardii Ludowej i aktyw ZWM, kierowane przez Polską Partię Robotniczą, podjęły liczne akcje bojowe (wysadzanie mostów i transportów wojskowych, likwidacja hitlerowskich placówek wojskowych). Osobistym przykładem męstwa i bohaterstwa komuniści polscy wskazywali całemu narodowi drogę do wyzwolenia narodowego i społecznego.

1 maja 1945 r. w końcową fazę wkroczyły krwawe zmagania wojenne na kontynencie europejskim, a społeczeństwo Polski Ludowej po raz pierwszy obchodziło Międzynarodowe Święto Pracy. Szczególną wymowę miały te uroczystości w zburzonej Warszawie. Na placu Teatralnym, w tragicznej scenerii szkieletów wypalonych domów i piętrowych zwalisk gruzu, około 200 tysięcy mieszkańców stolicy uczestniczyło w pierwszomajowym wiecu. Trybuną był wówczas balkon spalonego Teatru Wielkiego, a nad całą tą kamienną pustynią ruin łopotały w majowym wietrze czerwone i biało-czerwone flagi oraz płynęły dźwięki roty

i Międzynarodówki. Mimo całego tragizmu owej scenerii, był to radosny wiec przebiegający pod hasłami jwyciąstwa nad faszyzmem i odbudowy zniszczonego kraju. W tamtych warunkach nie mogło istnieć społeczne zapotrzebowanie na bardziej ekspresyjną i bogatą oprawę obrzędową tego święta. Zmianę przyniosły dopiero dalsze lata...

Już w 1946 r. po zakończeniu pierwszomajowego wiecu odbył się pierwszy manifestacyjny pochód mieszkańców Warszawy. Trasa jego przebiegała z placu Teatralnego przez częściowo oczyszczone z gruzów ulice: Wierzbową, Królewską i Marszałkowską do placu Zbawiciela, gdzie nastąpiło jego rozwiązanie. Zaś w przeddzień majowego święta odbyła się uroczysta akademia w sali kina „Koma”.

Rok 1947 przyniósł wzbogacenie pierwszomajowych obchodów o rozwinięte akcenty ludyczne; po zakończeniu pochodu w różnych rejonach miasta zorganizowano zabawy ludowe, występy artystyczne i pokazy filmowe. Zapoczątkowany został wówczas także zwyczaj przesyłania bliskim i znajomym, okolicznościowych pocztówek z pierwszomajowymi życzeniami. Owe pierwsze pocztówki stanowią dziś historyczny dokument obyczajowy tamtych dni (aktualnie są one prawie nieosiągalne zarówno w antykwariatach, jak i na giełdach kolekcjonerskich).

Rok 1949 — nowym elementem pierwszomajowych obchodów była defilada wojskowa, po centralnej manifestacji w Warszawie. Począwszy zaś od 1950 r. dzień 1 Maja ogłoszony został świętem państwowym*. | tak z roku na rok rozwijała się obrzędowość majowego święta. Coraz to barwniejsze i radośniejsze stawały się pierwszomajowe pochody. Stopniowo skracano czas ich trwania na rzecz rozwijania ludyczno-re-kreacyjnych form świętowania. Miejsce wieców zajęły

91