Zeskanowany dokument 18

Rozdział 1. Pojęcie pomocy społecznej

Rozdział 1. Pojęcie pomocy społecznej

mm*.ssegg

1.4. Podstawy prawne pomocy społecznej

Pomoc społeczna należy do łych gałęzi prawa administracyjnego, w ramach której przyznawane są prawa, jak również nakładane obowiązki. Wskazane działania administraqi publicznej wymagają podejmowania rozstrzygnięć w różnych prawnych formach działania, jednakże kluczową rolę w tym zakresie odgrywają akty administracyjne, a świadczenia najczęściej przyznawane są w drodze decyzji administracyjnej; w tej samej formie nakładane są obowiązki. Wydanie decyzji administracyjnej wymaga podstaw ustawowych, a zatem problematyka ta należy do materii ustawowej¹. W literaturze wyodrębnia się trzy generacje praw człowieka. Do pierwszej zalicza się prawa dotyczące egzystencji człowieka (ochrona prywatności, wolność wypowiedzi, wolność poruszania się, wyznania); do drugiej prawa jednostki wymagającej świadczeń ze strony państwa (prawa socjalne), a do trzeciej prawa polityczne². Pomoc społeczna zaliczana jest do praw soqalnych rozumianych jako różnego rodzaju prawa do świadczeń, a ich korelatem jest nałożony na państwo obowiązek aktywnej polityki społecznej i gospodarczej³.

Analiza unormowań konstytucyjnych w zakresie pomocy społecznej nie daje jednoznacznej odpowiedzi, czy materia ta ma być regulowana ustawą zasadniczą, czy też wystarczą regulacje ustawowe. W konstytucjach poszczególnych państw Europy pojawiają się różne rozwiązania tej kwestii⁴.

Konstytuq'a Belgii⁵ w art. 23 stanowi, że każdy ma prawo prowadzić życie odpowiadające wymogom godności ludzkiej i w tym celu ustawa bądź dekret gwarantują, przy uwzględnieniu odpowiednich zobowiązań, prawa ekonomiczne, soq'alne i kulturalne oraz określają warunki ich wykorzystania. Prawa te obejmują ruin. prawo do zabezpieczenia socjalnego, ochrony zdrowia, pomocy soq'alnej, medycznej i prawnej⁶.

Ustawa zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z 23 maja 1949 r.⁷ w sposób bezpośredni nie odwołuje się do pomocy społecznej, jednakże w art. 1 ust. 1 stanowi, że godność człowieka jest nienaruszalna, jej poszanowanie i oćhrona jest obowiązkiem całej władzy państwowej, a nienaruszalne i niezbywalne prawa człowieka uznane zostały za podstawę każdej ludzkiej społeczności, pokoju i sprawiedliwości⁸. W wielu przepisach ustawa ta zawiera rozwiązania, które doprecyzowują wskazane generalne reguły, jakimi się kieruje - przykładem takiego przepisu jest art. 6 ust. 4, mocą którego każda matka ma prawo do ochrony i opieki ze strony społeczności.

Z kolei Konstytucja Federalna Konfederaci Szwajcarskiej z 18 kwietnia 1999 r.⁹ w art. 12 stanowi, że kto popada w kłopoty i nie jest w stanie zatroszczyć się o siebie, ma prawo do pomocy i opieki oraz do środków, które są niezbędne do zapewnienia egzystencji godnej człowieka. Unormowanie to jest uzupełniane przez kolejne przepisy Konstytucji (np. art. 41), które nakładają na kantony obowiązki w zakresie zabezpieczenia na wypadek starości, inwalidztwa, choroby itp.¹⁰ Zatem konstytucja ta w sposób bezpośredni wprowadza do porządku prawnego prawo do pomocy społecznej.

W zbliżony sposób zagadnienie to reguluje Konstytucja Finlandii z 11 czerwca 1999 r.¹¹, gdyż; w art. 19 stanowi, że każdy, kto nie jest w stanie zapewnić Sobie środków potrzebnych do godnego żyda, ma prawo do uzyskania niezbędnych środków i opieki.

Konstytucja Grecji¹² w art. 21 wymienia jedynie grupy społeczne, które mają szczególne prawo do opieki ze strony państwa. Wśród tych grup społecznych można wymienić rodziny wielodzietne, osoby derpiące na nieuleczalne choroby fizyczne i psychiczne, jak również inwalidów wojennych i czasu pokoju, ofiary wojny, wdowy i sieroty wojenne.

W odmienny sposób zagadnienie to regulowane jest w Konstytucji Republiki Słowenii z 23 grudnia 1991 r.¹³, ponieważ w ustawie tej z jednej strony w art. 2 akcentuje się, że Słowenia jest socjalnym państwem prawa, a z drugiej obywatelom przyznaje się jedynie prawo do zabezpieczenia społecznego w zakresie określonym w ustawie Zwykłej.

Problematyka pomocy społecznej w unormowaniach polskich ustaw zasadniczych pojawiła się w Konstytucji z 22 lipca 1952 r.¹⁴ Artykuł 60 tej

51

1

¹¹⁰ Przyznanie praw, jak również nakładanie obowiązków zaliczane są do materii ustawowej, zob.

J. Filipek, Prawo administracyjne. Instytucje ogólne, cz. I, Zakamycze 2003, s. 81.

2

   M. Andrzejewski, Ochrom..., s. 95.

3

   W Lang, Status jednostki we współczesnym prawie (w:) Studia z filozofii prawa, pod red. J. Stelmach, Kraków 2001, s. 43.

4

   A. Blaś (w:) A. Blaś, J. Boć, J. Jeżewski, Administracja publiczna, pod red. J. Boda, Kolonia Limited 2003, s. 146.

5

   Tekst jedn z 14 lutego 19941 Belgisch Staatsblat-Moniteur Belge Nr 35.

6

   A. Głowacki, System konstytucyjny Belgii, Warszawa 1997, s. 18.

7

   BGB1. S. 1.

8

F. Wagner, Rozwój struktury administracji publiczną w Republice Federalnej Niemiec (vr) Administracja Republiki Federalnej Niemiec, Ossolineum 1983, s. 27.

9

¹⁴³ Konstytuqa Szwajcarii, Warszawa 2000.

10

^m M. Wieki, Zabezpieczenie społeczne w Szwajcarii: Europejski wyjątek? (w:) K. Kraus, X Geisen, K. Kątek, Państwo socjalne w Europie. Historia - rozwój - perspektywy, Toruń2005, s. 351.

11

   Finland Forfattningssamling, nr 731, s. 1633-1654.

12

   Konstytucja Greq'i, Warszawa 1992, s. Sin.

13

   Uradni List Republikę Sloyenije z 1991 u, nr 33, cytat za: Konstytucja Słowenii, Warszawa 1994.

14

Dz. U. Nr 33, poz. 232 z późn. zm.