Świętochowski1

1. ALEKSANDER ŚWIĘTOCHOWSKI I PROGRAM POZYTYWIZMU WARSZAWSKIEGO

Większość ludzi, tworzących tzw. pozytywizm warszawski, miało podobne biografie:

dzieciństwo spędzone w ubożejącej rodzinie, bolesny ślad naznaczony powstaniem (mają go także ci, którzy jak Świętochowski w powstaniu nie walczyli, ale widzieli z bliska zwycięską armię),

przyjazd z prowincji do Warszawy. Tak wyglądało życie Antoniego Gustawa Bemaj Walerego Przyborowskiego, Piotra Chmielowskiego, Aleksandra Świętochowskiego. (Bolesława Prusa,l

Kiedy studia minęły, powracało dręczące, pytanie: ^co dalej? Młodzi chcieli się jakoś

urządzić, znaleźć sensowne zajęcie na przyszłość, a W-wie.nie było to takie proste. Sytuacja inteligencji nie była tam najlepsza (zresztą nie tylko inteligencji). Władza zaborcza także nie ułatwiała życia. Ludzie, wobec takiej trudnej rzeczywistości, przyjmowali dwie postawy albo rozpacz, albo uciekanie w sferę życia prywatnego. Młodzi doszli do wniosku, że obie te drogi są złe, chcieli zaproponować trzecią

jferobili to na łamach gazet „Przegląd Tygodniowy” założony przez Adama Wiślickiego

w roku 1866 nabrał wyraźnego ideowego oblicza w chwili, gdy do redakcji weszli młodzi publicyści. Początkowo, głównie piórem Aleksandra Świętochowskiego, uprawiano przypadkową „tyrolierkę” uderzając we wszystko, co nawinęło się pod rękę. Ale młodzi autorzy dojrzewali wraz z pismem. (Co najmniej od roku 1872 publicystyka „Przeglądu...”, a szczególnie wstępne artykuły pisane przez Świętochowskiego, układają się w całość, tworząc program. Program ten poruszał opinię publiczną niepokoił, pociągał i zniechęcał, ponieważ naruszał pryncypia.. Pozytywiści z „Przeglądu,” bez ogródek objaśniali aktualne położenie społeczeństwa polskiego pod zaborami.

/ Zdaniem pozytywistów życie społeczne wymagało całościowej reorganizacji. Co więcej, twierdzili, że reorganizacja taka jest możliwa w warunkach niewoli; niewola - i brak perspektyw na działanie zbrojne - stwarza jedyną okazję, by zająć się cywilizacyjnymi i mentalnymi warunkami rozwoju społecznego. Działanie pod zaborami powinno zapobiegać I rozrywaniu więzi społecznych, a przede wszystkim powinno odrzucać syndrom oblężonej twierdzy. Pozytywiści nie tolerowali działań pozornych, uważali je za nieszczęście. Bierność

Uczelnia o randze uniwersyteckiej, założona przez Aleksandra Wielopolskiego, działająca w latach 1862-1869.

Aleksander Świętochowski i program pozytywizmu warszawskiego