Obraz7 (10)

46 OSOBOWOŚĆ, SOCJALIZACJA, POSTAWY

cepcją interakcji jako podstawowego i nieredukowalnego elementu rzeczywistości społecznej. Interakcja jest procesem wzajemnych oddziaływań ludzi ni siebie. Początek każdej interakcji od strony podmiotu działającego stanów: ocena sytuacji, a właściwie definicja sytuacji.

Na czym polega definiowanie sytuacji? „Faza inicjująca działanie - opisuje Piotr Skeris - polega nie tylko na ustaleniu znaczenia sytuacji, odtworzenia roli drugiej osoby, ale również na aktywnym operowaniu tymi znaczeniami w doborze odpowiedniego toku własnego działania. Dokonuje się to w procesie interpretacji, która zdaniem Blumera przebiega dwustopniowo. Najpierw jednostka wyróżnia w danej sytuacji obiekty, które mają dla niej znaczenie, czyli dokonuje jej strukturalizacji. Jest to w istocie konstytuowanie otoczenia z punktu widzenia relacji do własnego działania. Następnie jednostka w trakcie wewnętrznej konwersacji przeprowadza szereg operacji na tych znaczeniach: selekcjonuje, sprawdza, przegrupowuje i przetwarza znaczenia, dostosowując je do potrzeb wynikających z konkretnej sytuacji, w której się znajduje. Każda sytuacja wnosi nowe elementy wymagające interpretacji oraz dostosowania znaczeń [...]. Przejście od ustalenia znaczeń do działania nie odbywa się automatycznie i rozumiane jako proces interpretacji może zostać poddane odrębnej analizie [...]”¹⁸.

Według Blumera przyjęcie koncepcji postawy czy tendencji społecznej jako gotowości jednostki do reagowania w określony sposób pomija cały proces definiowania sytuacji, proces odtwarzania roli partnera interakcji, w toku której dopiero kształtuje się działanie aktora społecznego. Podmiot inicjujący interakcję nie ma żadnej gotowości do określonego działania, nie ma postawy, ale ciągle definiuje i redefiniuje sytuację, interpretuje reakcje drugiego partnera, konsultuje z nim itd. Nawet gdy interakcja jest zakończona, nie można mówić o jakieś względnie stałej gotowości, o jakiejś dyspozycji do określonego zachowania.

W swym dziele Nauki o kulturze przyjmuje Znaniecki koncepcję definicji sytuacji, która dawała możliwość zerwania z psychologizmem w ujmowaniu działań społecznych. Przy czym tę definicję sytuacji w rzeczy samej uznał Znaniecki za równoważną postawie, ale w odpowiednim jej rozumieniu. W Naukach o kulturze Znaniecki pisze o ogromnym rozkwicie badań empirycz-

¹⁸ P. Skeris, Świadomość, działanie w nurcie interakcjonizmu symbolicznego, „Roczniki Nauk Społecznych”, 9(1981), s. 149 i n. Elżbieta Hałas wyjaśnia wyraźnie, iż „Symboliczny interakcjonizm zgodnie ze swymi założeniami wyklucza przyjmowanie jakichś predyspozycji czy postaw uprzednich wobec działania”. Cyt. za: E. Hałas, Społeczny kontekst znaczeń w teorii symbolicznego interakcjonizmu, Lublin 1987, s. 178.