Image 07 (5)

Jak wynika z powyższego pojęcie historia, której ojcem uznany zostali Herododt .(V w. p.n.e.j, [ nabierało właściwej treści historycznej w ciągu wielu wieków. Początkowo odnoszono się do tego terminu różnie. Taktowano raczej jako- luźne opowiadania czy relacje osób dotyczące downie zdarzeń teraźniejszości. Nie miało to nic wspólnego z rekonstrukcją dziejów. Przekonanie, że przedmiotem historii winny być dzieje ijętc w całości, to znaczy obejmujące wszystkie dziedziny rzeczywistości ■polityczną, społeczną, naukową, gospodarczą ild.). nastąpiło znacznie 'óżniej, bo dopiero u schyłku średniowiecza.

Należy zwrócić uwagę na obecną terminologię pojęć wyslępują-ych w hislorij. współrzędnie bowiem z terminem historia, występują inne akie, jak;, proces dziejowym nauka historycznaJ historiografia i jej odpowiednik dziejopisarstwo, życie dziejowe, rzeczywistość dziejowa. Choć wszystkie terminy związane są /. historią, czynione są próhy pewnego rozróżnienia tych pojęć, zwłaszcza jeśli chodzi o : historię jako dzieje historię jako naukCiTermin nauka historyczna już z samej nazwy kojarzy ię z określonym modelem dyscypliny ustalającej prawa oraz. kompleks czynności badawczych i operacji myślowych celem osiągnięcia wiedzy • rzeczywistości badanej a Termin.' proces dziejowy, dziś bardzo chętnie źywany przez historyków, inaczej proces historyczny, rozumiany jest iko termin streszczający rozwój rzeczywistości we wszystkich jej przejawach. Terminem historiografia określa się głównie efekty pracy historyka, czyli całe' dggjopisacsi\v^.~nie~~wchodżi w jego zakres procedura badawcza. Rekapitulując uznajemy, iż terminu historia i dzieje możemy używać zamiennie, z tym, że pod /pojęciem hisforT? rozumieć będziemy/naukę,) natomiast dzieje jako obraz zmieniającej~się rzeczywistości, a więc to wszyslkoTco się działo i dzieje" nacfal. J. Topolski wyróżnia 3 zasadnicze terminy historia: historia jako dzieje, historia jako czynność badawcza historyka i Historia jako rezultat tych czynności, czyli zbiór twierdzeń o dziejach. W tych dwóch ostatnich znaczeniach widzi historię jako naukę.

2. Przedmiot historii

Najogólniej biorai przedmiotem-nauki- historycznej jest człowiek rzeczywisty, żyjący i działający.niegdyś i dzisiaj w społeczności, realizujący określony cel, ze swoimi cechami indywidualnymi i zbiorowymi. Człowiek, jak wszystko na świecie, zmienia się i podlega prawom rozwoju ogólnego, dlatego leż rozpatrywany on jest przez historię pod różnymi kątami i indywidualnym, i społecznym, pod względem wartości moralnej i twórczej, rozwoju fizycznego i psychicznego, warunków wewnętrznych i zewnętrznych życia.

Człowiek niegdyś żyjący nie jest dostępny dzisiejszym badaniom, natontiast możliwe są do zbadania przejawy jego życia i działalności w postaci faktów, czyli zewnętrznych czynności człowieka, pozostałości, które po sobie zostawił. Człowiek zawsze żyl w zbiorowości, realizując w niej określone cele indywidualne i społeczne, ulegał wpływom tej zbiorowości i sam wywierał na nią wpływ. Wywierał też wpływ na warunki zewnętrzne i sam ulegał zmianom pod wpływem zmieniających się uwarunkowań. Zmiany psychiczne i fizyczne wzbogacające człowieka wpływały na jego działalność, która stawała się bardziej skuteczna w przeobrażaniu środowiska i przystosowaniu go do potrzeb życiowych.

Tak więc przedmiotem badania historycznego jest fakt czy zjawisko powstałe w wyniku działania człowieka. Zadaniem historii jest ustalenie i opis wszystkich możliwych faktów życia indywidualnego i społecznego człowieka, bowiem każde zjawisko stanowi ogniwo pewnego zespołu, który łącząc się z. innymi zespołami zjawisk występujących po sobie, tworzą wspólny jakby genetyczny szereg procesu rozwojowego ludzkośeij Podmiotem procesu historycznego jest zawsze człowiek wraz z rezultatami jego działania, czyli wytworami, które razem wzięte tworzą na poszczególnych etapach rozwoju historycznego określoną kulturę lub cywilizację. One wzięte całościowo stanowią przedmiot badania historycznego. Jednakże historyk chcąc dotrzeć do owej całości musi badać kolejno jej części, czyli fakty.

Tak więyTakl historyczny będący przejawem (w szerszym lub w węższym zakresie) działalności człowieka stanowi cząstkę rzeczywistości dziejowej będącej przedmiotem badań historycznych: Dzieje jako całość nie mogą być przedmiotem badania, poniew aż historyk jest w stanic ogarnąć postępowaniem badawczym tylko jakiś niewielki wycinek dziejów, na które składają się wymienione powyżej fakty. Jednak celem nauki historyczncij niejnoże być poznanie wyizolowanych faktów dziejowych, toteż prowadzone badania fragmentów rzeczywistości dziejowej nic odbywają się jś- jakimś oderwaniu, łccz wzajemnym pow-ią/.aniu całości rzeczywistości dziejowej. Żadna bowiem cząstka rzeczywistości dziejowej nic jest \ wyizolowana.¹ każda jest w jakiś sposób powiązana z innymi cząstkami’("faktami). Daje to możliwość historykowi łączenia tych cząstek w układy o różnej strukturze wewnętrznej i zewnętrznej.

Historyk przedmiot badania ustala każdorazowo w toku procesu badawczego i to zarówno w zakresie treści dziejowej, jak i zasięgu czaso-

21