Image 59

Tabela 12. Elastyczności dochodowe popytu artykułów spożywczych

Rodzaj dóbr	EOP w długim okresie czasu
Żywność tradycyjna:
chleb	- 0,5
ziemniaki	- 0,2
makarony	0,1
margaryna	0,3
mleko	0,03
Żywność nowoczesna:
wyroby cukiernicze	1,7
mięso wołowe i cielęce	1,1
aperitiwy	1,4
wody mineralne	1,9
konserwy i warzywa	2,8

W przypadku dwóch produktów, Chleba i ziemniaków, współczynniki elastyczności dochodowej popytu są ujemne. Oznacza to, że chleb i ziemniaki stały się w społeczeństwie francuskim dobrami podrzędnymi.

Również reakcje konsumpcji polskich gospodarstw domowych na zmiany dochodów potwierdzają podstawowe prawidłowości opisane przez Ernesta Engla. Obliczone współczynniki elastyczności dochodowych popytu w okresie 1975-1991 dla pracowniczych gospodarstw domowych wynoszą: żywność - około 0,5, odzież i obuwie - 0,9, wydatki mieszkaniowe - 1,0, kultura, wypoczynek - 1,2, transport i łączność - 1,3.

Zmiany elastyczności dochodowych popytu w dłuższym okresie świadczą

0    przemianach zachodzących w strukturze konsumpcji - w miarę bogacenia się członków społeczeństwa (wzrostu ich dochodów) zmniejsza się udział żywności w ogólnych wydatkach na konsumpcję i wzrasta udział takich dóbr jak mieszkanie, ochrona zdrowia, szkolnictwo, rozrywka oraz transport i łączność. W społeczeństwach bogatych szczególnie wysoką pozycję zajmują wydatki na mieszkanie (czynsze, spłaty kredytów mieszkaniowych, opłaty za wodę, gaz

1    prąd, zakup różnorodnego sprzętu i narzędzi potrzebnych do wykonywania prac porządkowych i remontowych) oraz na usługi (zdrowie, kultura, rozrywka, edukacja).

Zmiany struktury konsumpcji polskich gospodarst domowych w latach 1990-tych przedstawia tabela 13, natomiast porównanie z wybranymi krajami Unii Europejskiej zawarte jest w tabeli 14.

Warto zwrócić uwagę na różnice związane z rodzajem gospodarstw domowych. Wynikają one nie tylko z odmiennych poziomów dochodów, którymi różnią się gospodarstwa pracowników, rolników czy emerytów, ale także z różnych standardów, tradycji konsumpcyjnych oraz stopnia rozwoju infrastruktury (np. w zakresie kultury, szkolnictwa).

Tabela 13. Zmiany struktury konsumpcji polskich gospodarstw domowych w latach 1990-1998 wyrażone w %

Wydatki na	Rok	Gospodarstwa domowe
		pracowników	rolników	emerytów	pracujących na własny rachunek
Żywność	1990	48	51,8	57,8	-
	1998	30,7	45,5	35,9	27,3
Mieszkanie, utrzymanie, wyposażenie	1990	13,1	15,8	15,3	-
	1998	22,7	17,1	22	23,7
Odzież i obuwie	1990	11.2	9	7,9	-
	1998	7,2	6,9	5,0	7,9
Zdrowie i higiena	1990	3,2	2,2	3,7	-
	1998	6,0	5,4	8,5	5,9
Nauka i kultura	1990	1,6	1.0	0,4	-
	1998	7,1	1.8	3,9	7,0
Sport, turystyka, wypoczynek	1990	9,6	4,0	5,4	-
	1998	2,4	0,4	0,9	3,1
Transport i łączność	1990	7,1	8,2	3,8	-
	1998	11,9	9,7	7,2	14,5

źródło: Budżety Gospodarstw Domowych GUS.

Tabela 14. Struktura wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych w Niemczech, we Francji, w Hiszpanii oraz w Polsce, wyrażona w %

Kraj Wydatki naT\^	Niemcy (1994)	Francja (1994)	Hiszpania (1994)	Polska (1998)
Żywność	16,0	18,9	25,3	30,7
Mieszkanie	19,8	21,3	14,1	22,7
Odzież, obuwie	6,5	5,7	7,0	7,2
Kultura, sport, turystyka	17,0	14,5	15,3	2,4
Zdrowie	15,9	10,3	4,4	6,0
Transport i łączność	15,8	16,3	14,9	11,9

źródło: Eurostat, OECD, GUS.

Krzywa Engla może służyć do klasyfikowania dóbr na normalne i podrzędne. Wzrostowi dochodu do poziomu DP’, towarzyszy wzrost zakupów optymalnych ilości dobra X - dobro X jest dobrem normalnym. Po przekroczeniu poziomu DP dalszemu wzrostowi dochodu towarzyszy spadek konsumpcji (popytu) dobra X (wykres 53).

119