IMG59 (2)

dokumentów, a lakźe zewnęirznych ha/ danych. Użytkownicy, na wiór wyszukiwarek internetowych, mają do dyspozycji wyszukiwanie prosie i złożone. Wiele katalogów pozwali) na rozbudowane możliwości pomocy, na przykład w formie czatów (chat).

* Jako kolejną generację OPAC iraklujc się tzw. Sochil OPAC, w skrócie SOPAC, pozwalający na integrację bibliotecznego OPAC z systemami CMS| typu Drupal^N, co umożliwia użytkownikom dodawanie etykiet, punktowanie i opiniowa•

nie materiałów w zbiorach bibliotecznych. Dane wprowadzane przez użytkowników

są wyszukiwalne i dostępne dla wszystkich, więc SOPAC nazwać można narzędziem spokcmościowym, Dodalkowo użytkownicy mogą kasfomizować interfejs katalogu, zachowywać swoje wyszukiwania, zamawiać, prolongować pozycje i uiszczać opłaty, RSS informuje o nowych nabytkach. Część bibliotek, wzorem Amazon dodaje do opi-

sów widok okładki i urywki treści. Przykładem jest Chamo firmy VTLS^M W praktyce, jako serwisy GBC, wciąż funkcjonują OPAC wszystkich generacji. Spo-

lykane są we wszystkich rodzajach bibliotek, w bibliotekach naukowych stanowiąc standard. Biblioteka tradycyjna, wraz z udostępnieniem w Webie metadanych o swoich zasobach, staje się serwisem GBC, szczególnie, gdy dane te są dostępne dla wyszukiwarek internetowych oraz funkcjonują w katalogach centralnych, stając się częścią zasobów

globalnych. Stanowią one łącznik pomiędzy zbiorami tradycyjnymi, przechowywanymi

w bibliotekach, a kolekcjami obiektów cyfrowych, gromadzonymi w serwisach GBC.

Wraz z rozpowszechnieniem OPAC nie poszedł rozwój umiejętności ich użytkowników, tym bardziej, że oczekują oni łatwości i użyteczności porównywalnej z wyszukiwarkami internetowymi. Tymczasem struktury stosowane w OPAC, jak MARC czy LCSH są skomplikowane i trudne do użycia intuicyjnego, Użytkownicy popełniają wiele błędów, których efektem są dwie przeciwstawne sytuacje: albo otrzymują pusty zbiór wyników, albo liczba odpowiedzi uniemożliwia ich wykorzystanie. To szczególnie frustruje użytkowników współczesnych wyszukiwarek internetowych, gdzie bardzo rzadko występuje brak odpowiedzi, a opisy najbardziej użytecznych obiektów najczęściej znajdują się zaraz na początku listy odpowiedzi.

OPAC jest „czarną skrzynką" dla użytkowników, którzy niewiele wiedzą o procesach zachodzących wewnątrz. Nie jest im zazwyczaj znany związek pomiędzy trafnością i kompletnością wyszukiwania. Trudności sprawia także logika algebry Boole’a, której wyrażenia mają inne znaczenie, niż stosowane potocznie. W efekcie użytkownicy starają się budować jak najprostsze wyrażenia wyszukiwawcze. Do tego typu postępowania dostosowały się wyszukiwarki internetowe, których twórcy bardzo dbają, aby użytkownik nie dowiedział się, że do wyszukiwania potrzebna jest znajomość jakiejkolwiek algebry.

Twórcy bibliotecznych OPAC wychodzili z. założenia, że użytkownicy winni przychodzić do biblioteki przygotowani - powinni przed rozpoczęciem wyszukiwania znać nazwisko autora, tytuł i/lub szczegółowy zakres swoich zainteresowań. W wielu systemach bibliotecznych opis katalogowy wyświetlany jest w laki sam sposób, w jaki przedstawiany byl na karcie katalogowej. Nawet, jeśli umożliwia się wiele sposobów wyświetlania danych, to często nic uwzględniają one możliwości środowiska sieciowego. Katalogi są więc nastawione bardziej na dane niż użytkownika, a przez to rozumiane i chętnie stosowane przez bibliotekarzy, a nie użytkowników. Taki katalog może być przedmiotem podziwu, ale niekoniecznie praktycznego stosowania.

^!‘ CMS - Content Management System, System Zarządzania Treścią lo system internetowy pozwalający na łatwe tworzenie i zarządzanie treściami w Sieci, w tym ich udostępnianie. Serwisy Web mogą być tworzone za pomocą prostych interfejsów użytkownika, często zawierających formularze. CMS pozwalają oddzielić treści od wyglądu, układu strony. Przedmiotem zarządzania treścią mogą być obiekty cyfrowe dowolnego rodzaju [Firlej-Buzon 2005, s. 163).

* http://dmpal.org/.

‘'hllp://www.vils.com/prcssreleaseAtTLS-lnlroduccs-Chamo,-a-Ncw-Social-OPAC-willi-Drupal-Support-62

Klienci bibliotek naukowych, oceniający je poprzez sposób działania OPAC. posiada-lżenie zupełnie inne umiejętności, niż jeszcze kilkanaście lot temu. gdy powstawały i^łl |_ę współczesnych katalogów bibliotecznych. Żyją om w sutym dostępie do Sieci, vzwyczajcni do interaktywnego korzystania / jej zasobów i zaspokajania swoich po-eb informacyjnych w Web przy pomocy wyszukiwarek [Coylc. Hillmann 2007]. OPAC ktowany jest jak każdy inny zasób GUC; jej użytkownicy przestają byt zainteresowani L włosami bibliotecznymi nie nadążającymi za tymi zmianami, co powoduje mcporo* umienia między bibliotekarzami a ich użytkownikami; ci drudzy uważają biblioteki za miejsca o przestarzałych technologiach, a ci pierwsi dziwią się lenistwu swoich użytków* ników i niewielkim efektom, które dają przeprowadzane z takim wysiłkiem szkolenia biblioteczne¹'.

Mechanizmy wyszukiwawcze tradycyjnego OPAC różnią się wyraźnie od oferowanych przez wyszukiwarki. Tc ostatnie oferują takie funkcje, jak: zapytania w języku naturalnym, automatyczne powiązania ze słownikiem kontrolowanym, kontrolę pisowni, dostarczanie stron podobnych, wyniki sortowane według rclcwancji. wskaźniki popularności j przeglądanie [Yu, Young 2004, s. 194). Funkcje te niewątpliwie wpływają na oczekiwania użytkowników w stosunku do możliwości wyszukiwawczych OPAC. Spodziewają się oni. że w OPAC, podobnie jak w Internecie, będą mogli pracować samodzielnie, bez potrzeby wcześniejszego odbywania szkoleń oraz w każdym miejscu, gdzie znajduje się komputer podpięty do sieci. W związku z tym powstają propozycje, takie jak artykułowane przez Bradleya Westbrooka, który twierdzi, że nie wszyscy użytkownicy serwisów GBC posiadają takie same potrzeby; nic każdy użytkownik chce i może zapoznawać się z rozbudowanymi pomocami wyszukiwawczymi {fwding aicls) lub skomplikowanymi interfejsami i interpretować skomplikowaną organizację informacji. Proponuje pozwolić użytkownikowi na dostęp do obiektów cyfrowych, powiązanych z innymi obiektami, bez potrzeby korzystania z tych narzędzi [Westbrook 2002, s. 79).

Współczesne, zintegrowane systemy biblioteczne nie nadążają za zmieniającymi się potrzebami. Zaimplementowane nieelastyczne opcje wyszukiwawcze utrudniają wykorzystanie katalogu bibliotecznego. Co prawda wielu producentów tego oprogramowania stale zwiększa funkcjonalność sprzedawanych przez siebie systemów, jednak średni ich poziom jest niewystarczający. Jak stwierdziła Kristin Antelman, wszyscy poważni dostawcy zintegrowanych systemów wciąż oferują katalogi drugiej generacji. Poza umożliwieniem tworzenia odnośników pomiędzy rekordami, na co pozwala środowisko Webu, podstawowe struktury danych i zasady wyszukiwania z użyciem algebry Boolc'a pozostają niezmienione. Nie można dłużej twierdzić, że bardziej złożone wyszukiwanie jest zbyt kosztowne z punktu widzenia mocy obliczeniowych. Mogą one być raczej kosztowne z punktu widzenia interesów biznesowych producentów [Antelman, Lynema, Pace 2006). Ze względu na te trudności biblioteki naukowe same próbują wdrażać nowe technologie, tworząc ich aplikacje samodzielnie lub wraz z firmami produkującymi oprogramowanie biblioteczne'². Jedną z inicjatyw jest Catalog Enrichment lnitiative ', mająca /a cel uatrakcyjnienie bibliotecznego OPAC przez dodanie do niego takich elementów, jak spisy treści, indeksy, wizerunek okładki, recenzje, streszczenia, urywki treści. Takie podejście zbliża OPAC do tzw. Amazoogle [Swoboda 2009, s. 18], o którym mowa była w p. 1.4.

“ W obronie użytkowników staje Roy Tennant formułując wiele błyskotliwych haseł typu: ..tylko bibliotekarze lubią wyszukiwać, wszyscy inni chcą znajdować" lub „użyikownicy nie są leniwi, są po prostu ludźmi" (Tcnnunl 2004).

^M Przykładami najbardziej znanych rozwiązań służących wyszukiwaniu informacji są: Endcca (http://cndeca.com/). Vivisimo (http://vivisimo.com/), Aąuabrowscr (hiip://www.mediaJabnl/). Nowe technologie stosują łacy dostawcy oprogramowania bibliotecznego, jak lnnovativc (OPAC Pro. Encore http://www.iii.com/), Sirsi/Dynix (EPS, http://www.sirsidynix.eom/Solutiont/Proslucis/pofialscan:h.php). b*x Libris (Primo, htlp://vvw Nv.exlibnsgroup.com/primo.htm).

^M htl|f|wvvw. loc.gov/standards/caicnrich/cfltcnrich-home.html.

163