IMG54 (3)

2 28

ście. W przeciwieństwie do rodzaju pisarstwa, które _pr2, znaczone jest do „prze-czytania (read through) (...) j umożliwia czytelnikom zobaczenie tego, czego by nie zoba czyli w ogóle albo zobaczyliby w inny sposób”, pisanie nj_e. przechodnie „niweczy dystans między pisarzem, tekstem tym, o czym tekst mówi, i czytelnikiem”. W pisaniu nieprzt. chodnim „autor nie pisze tak, by dać dostęp do czegoś, co jest niezależne zarówno od autora, jak i czytelnika, ale »pj. sze sobą« (...) W tradycyjnym podejściu [do pisarstwa], wy. obraża się pisarza jako tego, kto najpierw spogląda na przedmiot wyczekującym wzrokiem, a następnie przedstawia to w swoim pisarstwie. Di a pisarza, który pisze sam, pisanie samo w sobie staje się środkiem widzenia czy rozumienia; nie zwierciadłem czegoś istniejącego niezależnie od niego, ale czynem i zaangażowaniem się — raczej robieniem i tworzeniem niż refleksją czy opisem.”²¹ Lang wyraźnie poleca pisanie nieprzechodnie (i mowę nieprzechodnią) jako właściwe dla pojedynczego Żyda, który podobnie jak w przypadku opowiadania historii o Wyjściu w święto Paschy, „powinien opowiedzieć historię ludobójstwa, tak jak gdyby sam je przeżył”, i jako charakterystyczne dla Żydów ćwiczenie w sa-mookreślaniu.²² Dalsza sugestia mówi, że produkt pisania nieprzechodniego, tj. dyskurs negujący dystans, służyć może jako model dla wszelkich przedstawień Holocaustu, czy to historycznych, czy literackich. Idzie to w parze z rozważaniami na temat sposobów, na które kategoria pisania nieprzechodniego może służyć jako sposób rozwiązania wielu problemów powstających w związku z kwestią przedstawienia Holocaustu, które chciałbym teraz podsumować.

Po pierwsze, zwracam uwagę, że Bereł Lang przywołuje kategorię pisania nieprzechodniego, nie zaznaczając, że sam Barthes używał jej do scharakteryzowania różnic pomiędzy

^łl Bereł Łang, Art and Idea, s. XII. ** Tamże, i.Xffl.

M.^^ulomzno a problem prawdy- '

229

dominującym stylem pisarstwa modernistycznego i pisar-ILcm klasycznego realizmu. W eseju zatytułowanym Jo 1E_tc; An Intransitive Verb?” (Ecrire: verbe intranęilm?- Cg-f toć czasownik niepr&chodni?) Barthes zadaje pytanie, czyi kiedy czasownik „pisać” staje się czasownikiem nieprzechod-| nim. Pytanie postawione zostało w kontekście dyskusji na I temat Jiathesis” („strony” [gramatycznej]), aby zwrócić I uwagę na różne rodzaje relacji, w których może zostać przed-I stawiona jednostka zaangażowana w czynność. Barthes pod-I kreślą, iż podczas gdy współczesne języki indoeuropejskie I oferują dwie możliwości wyrażenia tej relacji, poprzez żarn stosowanie strony czynnej lub biernej, inne języki dają trze-I cią możliwość, która wyrażana jest na przykład w klasycznej I grece jako „strona zwrotna” (middle wice). Podczas gdy przy r zastosowaniu strony czynnej lub biernej podmiot czasownika jest usytuowany na zewnątrz czynności, albo jako działa-[ jący podmiot, albo bierny przedmiot czynności, w stronie zwrotnej znajduje się on niejako wewnątrz czynności.²³ I Następnie Barthes konkluduje, że w literackim modernizmie czasownik „pisać” nie oznacza ani relacji czynnej ani biernej, lecz zwrotną. „A zatem”, jak pisze Barthes,

w stronie zwrotnej [czasownika] pisać dystans pomiędzy skryp-M torem i językiem zmniejsza się asymptotycznie. Można nawet powiedzieć, że to pisanie konstytuujące podmiot, takie jak pisarstwo

^a Sytuacja taka ma na przykład miejsce w wypadku czynności „pedarma-lywnych", takich jak przyrzekanie czy składanie przysięgi. W działaniach takich jak te, w których działający wykonuje czynność niejako na sobie samymi użycie strony zwrotnej pozwala uniknąć rozczłonkowania podmiotu na Auyc, łj. na wykonującego czynność (przysięgającego) i na odbiorcę (-przyjmującego” przysięgę). A zatem attycka greka wyraża czynność składania przysięgi w stronic czynnej (logou poiein), zaś czynność przysięgania nie w stronie hic*, nej, ale zwrotnej (/ogon poitsthai). Barthes podaje przykład (czasownika) dpm - poświęcić się komuś [aa kogoś, aa coś) (strona czynna) oraz ifrukm - pa*—> cić się sai^^^^i ona zwrotną). Roland Barthes, .To Write; An InUanrittwt ^(ra,ls^^,c(^ hy Richard Howard Berkehey. Vao-_vPrcw, I989.S. 18.