IMG86

napięcia psychiczne lub które czyni się odpowiedzialne za kie zaistniałe sytuacje konfliktowe wśród rodzeństwa, a nawet " w rodzinie; ujemne skutki wychowawcze pociąga za sobą takie natarczywe stawianie kogoś z rodzeństwa za wzór godny naśladowania);

— niedocenianie indywidualnych rozmów na tematy nie tylko najbardziej interesujące dziecko, np. dążeń życiowych i wyboru zawodu, negatywnych skutków alkoholizmu, toksykoroa-nii, narkomanii i palenia tytoniu, współżycia i współdziałania na zasadzie partnerstwa, zagadnień związanych z dojrzewaniem i sferą życia erotycznego;

, — brak poszanowania prawa dziecka do własnych tajemnic, np. poprzez ujawnianie treści jego pamiętnika czy osobistych zapisków lub otwieranie listów i kontrolowanie korespondencji; zapomina się przy tym, iż dzięki temu zyskuje się co najwyżej pewną informację o dziecku, lecz zdecydowanie traci się jego zaufanie, tak cenne w procesie wychowawczym;

— unikanie lub wręcz wykluczanie udziału dziecka w rozwiązywaniu własnych problemów, trosk, niechętne lub sporadyczne zasięganie jego opinii w sprawach rodzinnych, a także zbywanie go, gdy ma potrzebę podzielić się własną radością czy smutkiem;

— podejmowanie za dziecko decyzji w takich sprawach, jak min. wybór szkoły i zawodu, narzucanie własnych ocen dotyczących np. systemu wartości, sensu żyda, zagadnień społeczno--moralnych, filozoficzno-światopoglądowych i ideowopolitycznych.

Przedstawione przyczyny trudności wychowawczych nie wyczerpują bynajmniej wszystkich. Pomijają np. takie czynniki mogące sprzyjać nieprzystosowaniu społecznemu uczniów, jak; choroby przewlekłe rodziców i niektóre cechy Ich osobowości — zwłaszcza wybuchowość, agresywność, wrażliwość, bierność, apa-tycmoić — sytuację dziecka wychowywanego przez samotną matkę, o także wczesną utratę Jednego Mb dwojga rodziców, esy też postrzeganie przez dziecko normalnej sytuacji rodzinnej pracz prymat własnych do niej uprzedzeń (por. Wójdk Dl, 1164, ż ft—44; Haram K, 1961, a 14S—144)