IMGF82 (3)

89

oczywiste. Według cytowanej Autorki, polegają na błędnym ujęciu relacji między prawdą o Bogu, a prawdą o ludzkiej wolności.

Deformacje myśli nowożytnej ujmuje Z. Zdybicka w pięciu punktach:

1.    Powiązanie prawdy o Bogu z myślą człowieka, a nie z poznaniem świata i człowieka, „które jest niezależne od myśli ludzkiej”²². Uzależnienie Boga od ludzkiej świadomości widoczne jest w myśli filozoficznej Kartezjusza, Kanta i Hegla. „Stąd krok do przekonania -pisze uczona - że człowiek tworzy Boga i że „bogiem człowieka jest człowiek”²³. Takie było myślenie Feuerbacha i wielu innych „materialistów” aż do Sartre’a.

2.    Przekonanie, że człowiek stworzył Boga jest projekcją bytu ludzkiego i stanem jego samoświadomości. Zatem człowiek jest „miarą wszystkich rzeczy”, jak sądził między innymi Marks, Nietsche i Sartre. To ten ostatni myśliciel twierdził, że istnienie Boga „nie jest do pogodzenia” z ludzką wolnością. Jeśli przyjęlibyśmy istnienie Boga -sądził - „człowiek miałby naturę, która by go determinowała do określonych działań i wówczas człowiek nie mógłby być wolny”. „Tymczasem dla Sartre’a człowiek jest wolnością, jest świadomością (między świadomością a wolnością zachodzi tożsamość). Wolność jest przed prawdą, jest fundamentem prawdy, bo człowiek nadaje kształt i sens rzeczom, jest prawodawcą dla siebie samego, absolutnie autonomicznym twórcą siebie, swojej istoty” — pisze Z. Zdybicka²⁴.

Zakłócenie relacji między rozumem a wolą, poznaniem a chceniem, prawdą a dobrem. Nastąpiło ono poprzez Kartezjusza twierdzenie o prymacie woli nad rozumem i uznanie woluntarystycznej koncepcji Boga.

3.    Następna deformacja to - wspomniana wcześniej - woluntary-styczna koncepcja Boga, która - jak twierdził Kant - źródła wolności szukała we wnętrzu człowieka.

4.    Mechanistyczne koncepcje natury. Źródłem była myśl Kartezjusza, ale także Kanta, który sądził, że byt jest matematyzowalny lub uchwytny przy pomocy obserwacji empirycznej - to źródła następnej anomalii.

²²    Z. Zdybicka, Wolność ludzka i Bóg. op. cit.. t. 666-667.

²³    Z. Zdybicka. Wolność ludzka i Bóg, op. cii.. %. 667.

³⁴ Z. Zdybicka. Wolność ludzka i Bóg. op. cit., s. 667.