Kronika (6)

X KRONIKA DZIERZWY

D. Rękopis Biblioteki Publicznej im. Hieronima ŁopaciAskiego w Lublinie, nr 470, oznaczono literą (L). Codex Lublinensis, papierowy o wymiarach 20 x 14,5 cm, składa się z 53 kart, pisany był przez 3 kopistów. Stanowi on fragment większego rękopisu zawierającego m,in. Kronikę Wielką. Brak oprawy kodeksu nie pozwala na określenie jego objętości i tylko wzmianki w rękopisie każą aę domyślać istnienia jeszcze innych składek, gdyż redaktor kolekcji odsyła do tekstów, których dziś w tym kodeksie brakuje. O ich istnieniu świadczą uwagi znajdujące się na kartach 32r, 33r i 33v. Kronika Dzierzwy została skopiowana na k. 1-31 przez dwóch skrybów. Większość tekstu przepisał Maciej z Grodziska¹, który czuwał nad jego kopiowaniem, on także opatrzył cały rękopis glosami Na końcu dodał, iż sporządził tę kopię w r. 1508 w Krakowie w klasztorze 00. Dominikanów. Pierwsza wzmianka o kodeksie występuje w Katalogu rękopisów biblioteki ŁopaciAskiego sporządzonym przez Aleksandra Jaworowskiego w r. 1913. Obecnie rękopis należy do zbiorów Biblioteki Wojewódzkiej im. Hieronima ŁopaciAskiego w Lublinie. Opisał go Wojciech Kętrzyński² zaś w roku 1982 jego analizę kodykologiczną przeprowadziła Maria Koziołek³ Kodeks ten został pominięty przez A. Bielowskiego w jego wydaniu Kroniki Mierzwy.

Obok wspomnianych wyżej rękopisów, Kronikę Dzierzwy zawierały jeszcze dwa kodeksy spalone przez Niemców w Warszawie w roku 1944, a były nimi: kodeks wiślicki pochodzący z około 1456 r., do którego sięgał A. Bielowski w swym wydaniu Kroniki Mierzwy⁴, opisany przez historyka i bibliotekarza Józefa Korzeniowskiego⁵ oraz kodeks ŚwidziAskiego⁶ z Biblioteki Krasińskich sporządzony w połowie XVI w., którego opis dał historyk i bibliofil Franciszek Jan Pułaski⁷.

Mówiąc o tradycji bezpośredniej warto zwrócić uwagę na zachowane do dziś cztery fragmenty (ekscerpty) początku Kroniki Dzierzwy, które różnią się od pełnego jej tekstu dotychczas ogłoszonego drukiem. Trzy z nich zawierają

¹    M. Zrianfk. Szkoły i studia dominikanów krakowskich w średniowieczu, Warszawa 2005, s. 158.

²    W. Kętrzyński, O rękopisie nr470 Biblioteki publicznej... s. 40-49.

³    M. Koziołek, Analiza kodykologiczną rękopisu nr 470 Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. ŁopaciAskiego w Lublinie, „Roczniki Biblioteczne” R. XXVI1982, s. 3-21.

⁴    A. Bktowski, Mierzwy kronika, MPHII, $. 161.

⁵    f. Korzeniowski, Zapiski z rękopisów Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu i innych bibliotek petersburskich, Kraków 1910; i Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce, t. XI, s. 193-194, nr 254, rks Lat Q XVII141.

⁶    O Konstantym Świdzińskim (1793-1855), kolekcjonerze i bibliofilu, por. A. Michalewska, Z dziejów Biblioteki i Muzeum Konstantego ŚwidziAskiego „Roczniki Biblioteczne”, R. XVII, 1973, ». 633-650.

⁷    P. Pułaski, Opis SIS rękopisów Biblioteki Ordynacji Krasińskich, Warszawa 1915, nr 83, s. 78-83.

k

kodeksy z XV w. a jeden fragment znajduje się w kodeksie z wieku XVI. Najstarszy, a zarazem najkrótszy z tych fragmentów Kroniki Dzierzwy, znajduje się na stronie 3 rękopisu pochodzącego z roku 1446, który należy do Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie, pod sygn. 1317 II¹. Jego autorem - jak wynika ze wstępu - nie miał być ani Mierzwa ani Dzierzwa, ale niejaki Chro-nius: ortum siue originem Polonie gentis ab initio mundi ego, qui Chronius sum nominatus, talem in scripturis inveni. Powyższy fragment podobnie jak cały rękopis, skopiował Jakub, być może student Uniwersytetu Krakowskiego².

Dwa kolejne fragmenty objętościowo i treściowo niewiele od sobie się różniące, skopiowane są w rękopisach Biblioteki Kórnickiej PAN. Kodeks opatrzony sygnaturą 801³, pisany przez kilka rąk, którego powstanie datuje się na Lata 1425-1488, na dwóch kartach 359v-360r, podaje fragment kroniki Dzierzwy, którego autorem miał być Thronius: Ortum sive originem Polonie gentis ab initio mundi ego, qui Thronius sum cognominatus, talem inveni. Również drugi rękopis o sygnaturze 295⁴, sporządzony około 1485 r. i pisany - jak przyjął Jerzy Zathey - przynajmniej przez trzech skrybów, zawiera tekst z tytułem De ortu Polonorum. Także i w tym fragmencie zapisanym na jednej karcie 256v pojawia się jak wyżej, imię Thronius.

Natomiast najdłuższy fragment Kroniki Dzierzwy, posiada rękopis o sygn. 2087/1⁵, przechowywany w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Powstanie kodeksu przypada na wiek XVI, a interesujący nas fragment, który znajduje się na trzech kartach (k. l-3v) z nagłówkiem De origine gentis Polonice, skopiował jeden skryba. Czytamy, że autorem kroniki jest mistrz Wincenty: Ortum siye originem Polonice gentis ab inicio mundi ego Ymcencius

¹    M. Zwiercan, Komentarz Jana z Dąbrówki... s. 51-54. Por. opis rękopisu: J. Lelewel, Polska wieków średnich czyli Joachima Lelewela w dziejach narodowych polskich postrzeżenia, Poznań 1846, LI, s. 129. A. Bielowski, Wstęp krytyczny do dziejów Polski, Lwów 1850, s. 150-151; tenże Wyniki badań najnowszych o mistrzu Wincentym i jego Kronice, „Na dziś", 1.11872, s. 261-262; tenże MPH, t. II, s. 213-214. S. Kutrzeba, Catalogus codicum manu scriptorum Musei Principum Czartoryski Cracoviensis, 1908-1913, Kraków, t. II, ś. 168-169. J. Wiesiołowski, Kolekcje historyczne... s. 80-82.

²    M. Zwiercan, j.w. s. 53.

³    J. Zathey, Katalog rękopisów średniowiecznych Biblioteki Kórnickiej, Wrocław-Warszawa-•Kraków 1963, s. 449-471. Por. opis rękopisu: W. Budka, Znaki wodne w rękopisie kórnickim 801, „Silva Rerum”, VI1931, z. 1. J. Wiesiołowski, Kolekcje historyczne.... s. 136-138.

⁴    J. Zathey, Katalog rękopisów... s. 410-449. Por. opis rękopisu: R. Róppel, Monumenta Ger-maniae Historica, t. XIX, Hannover 1866, s. 678. H. Zeissberg, Dziejopisarstwo polskie wieków średnich, 1.1 Warszawa 1877, s. 60, przypis 1.

⁵    Opis rękopisu: Inwentarz rękpisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we

w bibliotekach i muzeach w P szawa 2003, s. 485-513.

:. D. Kamc' va iT. Sieniatecka, War-

Lwowie, Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, Lwów, s. 83. A. Fastnacht. M. Matwijów, Rękopisy Bibl    j Ossolińskich [w.] Zbiory rękopisów

Q