KSIĄŻKA (7)

tych. którzy niecali kompleksowa ocenę problemów zarządzania w przedsiębiorstwie, widząc jednocześnie, że napięcia społeczne w warsztacie wytwórczym sa podstawowym źródłem strat w nim po wstających. .W jego przekonaniu o wzroście produkcji przesadzają nie tyle wymyślne systemy płac. a nawet nie tyle usprawnienia techniczne. ile dobre stosunki międzyludzkie w przedsiębiorstwie. W ten sposób Gantt potrafił zrozumieć znaczenie czynnika ludzkiego w produkcji i zbliżyć sic do współczesnej koncepcji motywacji działania”*.

Dzieło Taylora kontynuował Frank Bunker G ilbrcth (1868-1924). a w późniejszym czasie przyłączyła się do badań jego żona Lilian, z zawodu psycholog.

\V opinii Gilbretha największym problemem współczesnego mu przemysłu było usunięcie marnotrawstwa. zachowanie wszystkich zdolności i umiejętności pracownika oraz obniżenie kosztów w drodze podwyższenia wydajności oraz wzajemne dostosowanie robotników, materiałów, wyposażenia i sposobu pracy! Przy pomocy różnorodnych środków, takich jak film. stoper, fotografia prowadził badani* nad obniżeniem kosztów produkcji. Badanie ruchów roboczych wy. konane przez małżonków pozwoliło ustalić tor, długość, kierunek i szybkość ruchów, następnie zaś wskazali najlepsze rozwiązania, umożliwiające zwiększenie wydajności i zmniejszenie wysiłku¹¹.

Pierwsze badania F.B. Gilbretha opisane w światowej literaturze przedmiotu dotyczyły pracy murarzy. Pisał tak: „Załóżmy, ie znajduję się na rusztowaniu w pozycji murarza przystępującego do pracy. Mur wznoszony jest po mojej lewej ręce, a cegły i zaprawa znajdują się po prawej, na podłodze rusztowania. Zapytuję siebie: jaki będzie mój pierwszy ruch, gdy przystąpię do pracy? Pochylę się ku podłodze rusztowania w kierunku cegieł leżących i wezmę jedną z nich. Mój Boże. co za barbarzyństwo! Zastanówcie się. Otóż mężczyzna ważący około 80 kg za każdym razem, gdy sięga po cegłę, musi obniżyć w dół. a następnie podnieść w górę te swoje 80 kg wraz z ważącą jedynie 2 kg cegłą Jakież to marnotrawstwo wysiłku mięśni, zważywszy, że według obowiązującej normy murarz winien ułożyć 120 cegieł w ciągu godziny"¹². Gilbrcth zaproponował usprawnienie, polegające na ustawieniu na rusztowaniu specjalnego stołu, a na nim cegieł i rawy Wymagało to zmiany konstrukcji rusztowania, które pozwalało na regulowanie wysokości stołu, dokonano również wielu in-

*° Twórcy naukowych podmiotu organizacji.... a. 153.

ⁿ Zob. tamte. a. 191.

¹¹ Cyt. u Z. Martyniak. Prekursorzy nauki..., a. 40.

nych ulepszeń organizacyjno-technicznych na stanowisku murarza.

W wyniku zmian liczba niezbędnych ruchów do ułożenia jednej cegły zmniejszyło się z 18 do 5, wydajność pracy murarzy wzrosła prawie trzykrotnie^{1 2 3}. >

' Był to raptem początek badań Gilbretha. Kolejno zajął sic on opracowaniem metod badania przebiegu i czasu trwania ruchów roboczych. W pierwszej fazie badań zastosował tzw. cyktografię. Polegała ono na tym, żc robotnikowi do przegubów dłoni i fokci przytwierdzano niewielkie żorówcczki połączone ze źródłem prądu elektrycznego. Robotnik byi podczas pracy fotografowany w nieco zaciemnionym pomieszczeniu, zaś na kliszy świecące się żarówcczki wyznaczały tor ruchów roboczych. Analiza zdjęć uzyskanych w lokujych jobscrwacj i -pozwalała badać i usprawniać przestrzenny przebieg ru-chów, nie dawała jednak informacji o przebiegu ruchów W czasie)!!.. Nieco później Gilbreth zmodyfikował tę metodę badania ruchów roboczych, wprowadzając pomiędzy źaróweczki a zasilającą Je baterię przerywnik prądu działający z dużą częstotliwością. Wskutek tego na kliszy przebieg ruchów roboczych odzwierciedlany był me linią ciągłą, lecz przerywaną. Znojąc częstotliwość przerywnika można było z dużą dokładnością ustalić czas trwania poszczególnych ruchów elementarnych. To udoskonalona przez Gilbretha metoda nosi nazwę chronoęyklografii.

Kolejnym osiągnięciem Gilbretha w dziedzinie tworzenia naukowych podstaw badania ruchów roboczych było opracowanie pierwszej klasyfikacji mikroruchów. Obejmowały one 17 ruchów elementarnych, tzw. therbligów (od anagramu nazwiska Gilbreth). Tym ruchom elementarnym przypisał autor określone symbole rysunkowe, literowe i barwne (zob. rys. 1). Klasyfikacja mikroruchów umożliwiała rejestrowanie istniejących lub projektowanych przebiegów ruchów roboczych dla dowolnej pracy fizycznej. Narzędziem rejestracji była więc tzw. karta therbligów, która w postaci chronometryczncj nazywana jest simogramem⁴.

W 1911 roku F.B. Gilbreth ogłosił pierwsze zasady rknnnmii machów roboczych. „Do najważniejszych z nich - rozwiniętych później

1

przez R.M. Bameso - należy zaliczyć m. in. następujące:

1. obie ręce powinny w miarę możliwości brać czynny udział w wykonywaniu pracy,

2

   Tamte, a. 47 k 48.

3

   Zob. Z. Martyniak, Matodologtana podstawy,.... a 38 i 39.

4

¹⁰ Zob. Z. Martyniak. Pnkunony nauki.., s. 48.