l37

256 ŁUBOM UMK! WYUOH PISM

by się bez rady nadać ^,,ł mogła, przez poradę przeszkodzili Cezar¹¹ w radzie zginął. Pompojusz radą Pto-lomeusza wydany — na śmierć przyszedł. Aleksander za radą Filipa trucizny zażył. Rzym przez poradę Sagum utracił. Hannibal przez radę wojsko swoje zgubił. Ale na coż wspominamy dawne przykłady? Od Hiszpanii — dla rady — Hollandyju ¹³ odstąpiła. Neapol, Cyprus, Sycylia — przez radę pod inszych królów przeniosła się Hctrurla — radząc — wolności postradała. 1 Władysław IV, król polski — radząc się — czyli* wielkiej gotowości do wojny nie pozbył? Na coż już więcej szukać mamy przykładów?

Z. Ja już Radę sprowadziłem.

P. Winszuję-ć doskonałego uprzykrzenia, wybornej czasu utraty, sekretnego niczego.

Z. Oto miejsce Rady.

P. Widzę najpotężniejszego orla kunsztowną klatkę «».

7. Juz zaczynam radę.

P Zaczynaj szczęśliwie tę niepewną wieszcz biarską naukę, ale dlu tego bardziej, abyś rozumów ludzkich doświadczył, aniżeli abyś się prawdy naliczył.

Z ZnmykaJ drzwi, aby się sekret nie wynosił.

P Zamykaj raczej uszy żonom, kochankom, nałożnicom. także poufałym przy dworze twoim konfidentom l natrętom.

^!* rutdnć «ię — udać iłę. pomyślnie wypaść.

" Cc or — w Upoi pm-kłndr.ic siali' Cesarz; Cesar* ms.-'.y-Irtowmio w cumie posiedzenia senatu rzym nic logo w r 44.

** Holandia odstąpiła od Hiszpanii no mocy unii w Utrechcie z 1870 r., któru jest podstawą niepodległości Holendrów '» klnlkn orła — Prawd u uważa szlacheckie sejmowlud-:-two za zgubę dla potęgi państwu polskiego.

ROZMOWA U

u 17asowii*ii; PttAW i n,au7m:

Z. Naprzód układuć będę prawa *.

P. Układaj ludzi 2aruzem. łatwiejsza bowiem jest nn-ukę dać niż obyczaje.

Z. Bez prawa Rzeczpospolita stać nie może

P. Niepcwniej stać będzie jeżeli prawami będzie pomieszana

Z. Kto nic broni grzeszyć, gdy może, karze.

P I owszem, częściej naucza, kto zbytnie zabrania.

Z. Dla tego postanowię prawa, oby wiedziano, co jest zakazanego.

P. Bogda]by raczej nic wiedziano: wiele zabraniając - podali sposób do występków. Zakazujący nauczyli tego. czego się chronić trzeba było. Przestań — wierz ml — przez bronienie pobudzać do występków.

Z. Ale postanowię prawa potrzebne i pożyteczne.

P. Podobno lepiej byś powiedział, że zdradę prawdy, usidlenie ludzi, zyski tłumaczów, zawikłanio sędziów, pozorne udręczenie cnoty, uczciwe ^: kajdany wolności 1 któż — prawu stanowiąc — na cnotę zupełny wzgląd miał. siebie samego zapominał, o Rzeczypospolitej tylko myśl U?

Z. Napiszę prawa rożne

P. Chciałbym wiedzieć, jakie. Jeżeli bowiem ciężkie — żaden ich nie przestąpi, aJe wszyscy; jeżeli łn-twe — te bez prawa zachowane będą.

' Scjmuwlodztwo doprowadziło Rzpltu do nadmiernego roz-ro*tu tzw. konstytucji j ustaw sejmowych, w których wielo było sprzeczności. Późno bardzo, bo dopiero w czasach saskich. zaczęto pracować nad tym, by wprowadzić jAkti ład do polskiego ustawodawstwa. Pierwszorzędne znaczenie maja w tym zakresie St Konarskiego Połununa Ittgum z lat 1732—1739

* Kczcitre — legalne.