lichtarski (182)

364 8. Włpółpfłca pnedtiębiofttwt z innymi podmioUmi tołpodirczymi

przez partnerów zachowujących samodzielność tak pod względem prawnym, jak i ekonomicznym. Z punktu widzenia analizy więzi gospodarczych najbardziej istotnymi elementami są tu zatem:

1)    powstanie nowego podmiotu gospodarczego, strukturalizującego określone powiązania gospodarcze tworzących go partnerów,

2)    pełna samodzielność prawna i ekonomiczna uczestników.

Przedsiębiorstwo wspólne, jako nowy podmiot wyodrębniony pod względem

organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym, prowadzi działalność gospodarczą na wyznaczonym mu obszarze, nie ingerując w autonomicznie obierany zakres i formy działalności przedsiębiorstw-założyciell i pozostaje pod kontrolą tych przedsiębiorstw.

Przedsiębiorstwo wspólne jest tworzone przez wielu partnerów, co automatycznie rozstrzyga o konieczności zastosowania tzw. grupowych form prowadzenia działalności gospodarczej [4, s. 6]. Zarówno praktyka gospodarcza wielu krajów o gospodarce rynkowej, jak i regulacje prawne dotyczące przedsiębiorstw wspólnych w Polsce jako główną formę ich prowadzenia wskazują spółki kapitałowe. Teoretycznie możliwe byłoby prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa spółdzielczego. Spółdzielnie osób prawnych są jednakże konstrukcją występującą rzadko (dopuszcza je ustawodawstwo tylko niewielu krajów), a zatem ich znaczenie w strukturalizacji związków gospodarczych przedsiębiorstw jest marginalne. W Polsce jest to forma prawnie dopuszczalna i znana w praktyce gospodarczej.

Aby wykluczyć w przedsiębiorstwie wspólnym dominację o charakterze koncernowym jednego ze wspólników (ze wszystkimi tego faktu następstwami prawnymi i praktycznymi), zakłada się, że będą równe albo udziały kapitałowe wszystkich uczestników (założycieli) wspólnego przedsiębiorstwa, albo udziały dwóch głównych uczestników.

Na odrębne potraktowanie zasługuje problematyka tworzenia i funkcjonowania przedsiębiorstw wspólnych w obszarze współpracy polskich podmiotów gospodarczych z podmiotami zagranicznymi. Wynika to m in. z dużego zapotrzebowania gospodarczego na rozwój trwałej i wszechstronnej współpracy oraz na dopływ kapitału zagranicznego do polskiej gospodarki Przedsiębiorstwa wspólne podmiotów (w tym przedsiębiorstw) krajowych i zagranicznych przyjmujące prawną postać spółki kapitałowej mogą odegrać tutaj trudną do przecenienia rolę choćby z uwagi na to, że ta właśnie konstrukcja prawna, jako powszechna w gospodarkach typu rynkowego, ma duże szanse uzyskania akceptacji partnerów zagranicznych. Nie oznacza to oczywiście pomniejszenia roli (przy określonych relacjach udziałów kapitałowych) innych form strukturalizacji więzi gospodarczych (np. przedsiębiorstw opanowanych kapitałowo przez jeden podmiot — krajowy lub zagraniczny — typu koncernowego, bezpośrednich udziałów kapitałowych podmiotów zagranicznych w krajowych przedsiębiorstwach czy wreszcie przedsiębiorstw zagranicznych). Formy te zresztą, nie stanowiąc przedsiębiorstw wspólnych w naszym rozumieniu, z reguły również będą wykorzystywać prawną konstrukcję spółki kapitałowej.

W polskim prawodawstwie zasady tworzenia i funkcjonowania przedsiębiorstw wspólnych z podmiotami zagranicznymi podlegają odrębnej regulacji ustawowej. Uregulowania te, poprzez odpowiednie preferencje dla kapitału zagranicznego, mają na celu przyciągnąć potencjalnych inwestorów zagranicznych do Polski, a jednocześnie nie dyskryminować polskiego kapitału, zwłaszcza prywatnego. Przedmiotem tych uregulowań są np.: progi udziałowe i wartościowe partnerów zagranicznych, zezwolenia administracyjne na założenie spółki, gwarancje odszkodowań na wypadek wywłaszczenia, ulgi podatkowe, warunki transferu zysku itd.

Jedną z ważnych cech stanu prawnego jest jego stabilność. Byłoby więc pożądane, by wprowadzane rozwiązania zachowały względną trwałość. Muszą one być jednak poddawane stałej obserwacji i analizie w kontekście rozwoju sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej polskiej gospodarki (która może podlegać znacznym fluktuacjom) oraz — w przypadkach koniecznych — odpowiednio korygowane.

Tworzenie przez krajowe jednostki gospodarcze przedsiębiorstw wspólnych z partnerami zagranicznymi może rodzić wiele trudnych do rozwiązania, pozaprawnych problemów praktycznych wobec braku sprawnie funkcjonującego rynku kapitałowego w Polsce — jednym z nich jest np. trudność zobiektywizowanej wyceny wartości udziału niepieniężnego (np. aportu rzeczowego czy znaku firmowego) partnerów, zwłaszcza krajowych. Ustalenia, które zostaną przyjęte w tym zakresie, są niezwykle istotne, bowiem proporcje wartości udziałów określają przyszłe proporcje podziału wypracowanych zysków. Wiele negatywnych skutków w różnych płaszczyznach (np. techniczno-produkcyjnej, organizacyjnej, ekonomicznej i psychospołecznej) może wywołać przyjęcie takiego wariantu tworzenia przedsiębiorstw wspólnych z partnerami zagranicznymi, który przewiduje wydzielenie z krajowego przedsiębiorstwa i przeznaczenie na ten cel części jego potencjału w7twórczcgo. Szanse rychlej poprawy sytuacji gospodarczej w nowym organizmie gospodarczym, a w ślad za tym warunków pracy i płacy, mogą spowodować, że w pozostałej części tego przedsiębiorstwa nastąpi drastyczne pogorszenie warunków funkcjonowania i rozwoju. Niezależnie od skutków ekonomicznych tego rodzaju zjawisk, które należałoby uwzględnić w całościowej ocenie efektywności przedsięwzięcia, może to grozić wystąpieniem ostrych konfliktów społecznych, czego w procesie decyzyjnym również nie można pomijać.

Działalność gospodarcza przedsiębiorstw, zwłaszcza w warunkach zewnętrznych napięć strukturalnych i zmienności koniunkturalnej, często powoduje, że pozostające w ich dyspozycji zasoby majątkowe - zarówno rzeczowe, jak i finansowe — znajdują się trwale lub czasowo w stanic nierównowagi (w nadwyżce lub niedoborze) w stosunku do potrzeb. W takiej sytuacji należy wykorzy-