Magazyn4
701

29

WIADOMOŚCI NUMIZMATYCZNO-ARCHEOLOGICZNE.

30

ten bił własne monety, ale zarazem wskazujących, że bił je w bardzo małej ilości. Czy więc do szeregu już znanych monet przybędzie dwa lub trzy typy Da pojedynczych egzemplarzach (a do tego monet niekoniecznie pewnych) czy też nie, to w niczem nie zmienia małej liczby tych monet, bitych przez Bolesława I-go.

Sara Stronczyński objaśnia, że Czesi uważają te monety za swoje i że jedyny egzemplarz, dotąd znany typ 13a, który posiadał, numizmatyk niemiecki Filip Kapę uważał go także za czeski Bolesława II^2fl). Za tom mniemaniem wiele przemawia, bo Czesi, zależni wtedy od Cesarstwa Niemieckiego, mogli sami wybijać te monety lub też cesarz Otto dla nich. Lecz Bolesław Chrobry jako monarcha niezależny, niepo-trzebował bić monety z imieniem ani Ottona, ani Athelaidy, ani też Otto niemiecki bić monety dle niego, uznając Bolesława za monarchę niezależnego.

Jeżeli tu proste a logiczne rozumowanie nie każdego numizmatyka przekona, to traf przyszedł mi w pomoc przez nabycie denarka całą kwestyę w zupełności wyjaśniającego. Stronczyński podał na

tablicy II swego dzieła trzy denarki, z których dla wyjaśnienia rzeczy zamieszczamy tylko dwa: Nr 1 i 2, czyli typ 13 i 13*b, trzeci zaś Nr 3 jest rysowany z mego egzemplarza, z tem jeszcze zastrzeżeniem, że typ 13*b, jest rysowany nie z dzieła Stronczyńskiego lecz z galwanotypu, który jest najwierniejszą kopią oryginału. Porównywając stronę główną denara Nr 3 z takąż samą stroną denara Nr 2, widzimy, że są rysunkiem prawie identyczne o ile robota od ręki ciętych stempli może się do tego stopnia zbliżyć. Iłobota popiersi jakkolwiek przekonywa, że medalier nie był tęgim artystą, to jednakowoż cała technika tych dwóch denarów nie jest grubą, ale owszem staranną. Nawet napis otokowy tenże sam i litery zupełnie tak samo robione, przekonywają, że taż sama ręka stemple oba wycięła. Strona zaś odwrotna denara Nr 3 i denara Nr 1 zupełnie są też same z wyjątkiem, że napisy otokowe są różne, lecz między ramionami krzyża w obu jest ODDO. Wszystkie więc trzy denary pochodzą z jednej fabryki, że zaś na de-narku Nr 3 na stonie odwrotnej jest legenda PRARA-HATI w której wyraz pierwszy mylnie wyryty znaczy PRAGA. Możemy przeto śmiało powiedzieć, że denar ten jest Bolesława Czeskiego, a że jest wyrobem tejże samej ręki co i denary Nr 1 i 2 więc i one są także monetami czeskiemi Bolesława II.

Denar Nr 3 techniką wyrobu zbliża się więcej do monet niemieckich niż czeskich, lecz dla nas jest to już kwestyą mniej obchodzącą, stanowczo tylko powiedzieć musimy, że denary te nie są polskimi.

Rozebrałem najdrobiazgowiej główniejsze punkta nowej teoryi senatora Stronczyńskiego, opierając się wprawdzie nie na dokumentach piśmiennych, bo ich nie mamy, lecz na prostej logice taktów, na studyach nad wykopaliskami z X i XI w., na zapatrywaniach się uczonych numizmatyków niemieckich, wreszcie na znajomości menniotwa i złotnictwa, a wszystko to w celu, ażeby dowieść mylności nowej teoryi Stronczyńskiego.

Czym temu zadaniu podołał, to już ogół naszych numizmatyków oceni. Mam jednak niezłomne przekonanie, że tylko teorya Stronczyńskiego wygłoszona w pierwszej jego pracy o wykopaliskach z X i XI wieku jest zupełnie wiarogodną i tej to właśnie broniłem z całą usilnością.

Jakkolwiek starałem się jak mogłem zadanie to spełnić w imię dobra nauki, to jednak goazi mi się wymienić główną przyczynę, która naszego najznakomitszego znawcę numizmatyki średniowiecznej wskutek zbytniej jego łatwowierności obałamuciła.

Był w Łęczycy numizmatyk, a zarazem gorliwy amator zabytków dawnych, któremu w roku 1850 zdarzyło się nabyć dwa wykopaliska monet średniowiecznych, opisanych przez Stronczyńskiego³⁰).

Dowiedziawszy się o tem ś. p. Beyer, dotąd szturmował do łęczyckiego amatora, póki nie wydobył tych wykopalisk i to tylko w imię tej szlachetnej chęci, by być użytecznym dla tej umiłowanej przez siebie numizmatyki, dla której poświęcał drogi mu czas, pieniądze, a nawet będąc na równi wiedzą numizmatyczną nietylko między swemi ale i obcymi najznakomitszymi znawcami usuwał swe imię, dopomagając innym ogromem swej wiedzy.

Pokazało się jednak potem, że nie wszystko ustąpił ów amator łęczycki, lecz zachowawszy część wy-

³⁰) Tom I, strona 27.

^2U) Tom II, strona 23.