obraz5

Gawang, według Konyaków, mieszka w niebie; to on zbudował sklepienie niebios. On jest też twórcą grzmotu i pioruna; w toporkach z gładzonego kamienia, typu neolitycznego, Konyacy widzą pociski rzucane przez Gawanga; kiedy piorun uderzy w drzewo, starcy z wioski składają Gawangowi w ofierze koguta ⁴. Szczep Ao pojmuje Lungkitsungbę, stwórcę nieba, słońca i księżyca, antropomorficznie i naturystycznie zarazem: „jest jak człowiek, ale w działaniu jest jak wiatr”. Wiatr schodzi na ziemię przez wielki otwór w niebie ⁵.

Lungkitsungba mieszka w niebie, zasiadając, jak na tronie, na szczycie swego kamiennego domu. Ten kamienny dom to samo niebo, pojęte jako mocne sklepienie ^e. Imię Lung-ki-tsungba (pisane także Lungtiscingba, Lungkijingba) znaczy „wielki duch domu (ki) z kamienia (lung)” ⁷, czyli niebo. Bóg ten nazywany jest także anung tsungrem — duch nieba, albo anungtsungba — wielki duch nieba, Pan niebios ⁹.

Lichaba, bóstwo, jak się wydaje, tylko lokalnie wyodrębnione od Lungkitsungby ⁹, karze za pomocą wiatru. Uroczyste obchody ku jego czci chronić mają od zbyt gwałtownych wichrów i osuwania się gruntu, a także wyjednywać pomyślne zbiory ¹⁰. Również i w starożytnych Chinach (p. wyżej: kości wróżebne z epoki Szang) wiatr jest „wysłannikiem Ti”, najwyższej Istoty niebios.

Alhou, Stwórca z wierzeń szczepu Sema Naga, również mieszka w regionach niebiańskich, według niektórych „w całej przestrzeni zawartej między niebem a ziemią” ⁿ.

„Kamienie piorunowe” lub Sema zwie (i szczepy Naga) „kamieniami Boga”, czyli boga Alhou; ale mówi się na nie także „kamienie ropusze”, jako że ropucha kojarzy się z deszczem i burzą (a więc i z piorunem). Z drugiej strony ropucha uważana jest za zwierzę przyjazne Latsapie czy też Litsabie, który jest przypuszczalnie jedną z form boga Alhou, podobnie jak Lichaba szczepu Ao jest paralelna do Lungkitsungby ¹².

Z tego wszystkiego wynika, że w wierzeniach szczepów Naga, jak i w wielu innych wypadkach, wszystkowidzenie wiąże się ściśle z uraniczną naturą Istoty Najwyższej. Nasuwa się tu jednak pewna uwaga.

Gawang jest, owszem, na pierwszy rzut oka, Istotą Najwyższą znanego typu uranicznego; ale imię Gawang zawiera też pewien element obcy, gdyż dosłownie znaczy „Ziemia (ga)-Niebo (tvang)” ¹³.

Nie jest bez znaczenia, że Gawangowi przypisuje się narodziny dzieci, a imienia jego wzywa się przy ceremoniach weselnych. Nie jest chyba bez znaczenia 1 to, że jedna z kar zsyłanych przez Gawanga to bezdzietność — kara spadająca zwłaszcza na tych, którzy utrzymują niedozwolone stosunki pozamałżeńskie. Wydaje się oczywiste, że wszystko to jest związane z samym imieniem Gawang, czyli z jego dwoma elementami składowymi: Niebem i Ziemią, elementem męskim i żeńskim, mężem i żoną, ojcem i matką. Nie neguje to jednak wcale jedności Istoty Najwyższej: Gawang nie jest bynajmniej dwumianem w rodzaju Dyaus-Pri-thivi, Rangi-Papa, czy Jin-jang. Hawang, Ziemia-Niebo jest Istotą Najwyższą i uniwersalną, a dualizm ogranicza się tu do imienia ¹⁴; ale pozostaje faktem, że imię to jest właśnie syntezą Nieba i Ziemi, a raczej Ziemi i Nieba.

Pojęcie Istoty boskiej, stojącej ponad wszystkimi innymi „duchami” i żyjącej w niebie, należy również do wierzeń szczepu Rengma-Naga. U Rengma południowo-zachodnich bóstwo to nosi imię Songinyu, czyli „Duch” par excellence¹⁵. Jego głos to grzmot, zapowiadający pomyślne zbiory, bez względu na to, z której strony się rozlega. Toporki z gładzonego kamienia, nazywane „toporkami z nieba” albo „toporkami ducha”, to pociski, którymi duch z nieba obala drzewa ugodzone piorunem ¹⁶. Ale Songinyu pojawia się czasem razem z Songperinyu: „pojmowani są, niejasno, jako boskie stadło, które stworzyło wszystko, co istnieje; mogą oni przynosić ludziom dobro lub zło, ale nie wiadomo, które z dwojga jest mężczyzną, a które kobietą” ¹¹. Istota Najwyższa szczepu Rengma wraz z dwoma elementami uzupełniającymi, które się na nią składają, stanowi więc odpowiednik Gawanga Ko-nyaków, same zaś te dwa elementy są swymi odpowiednikami nie tylko jako element męski i żeński, ale także jako niebo i ziemia ^1S. W modlitwie, którą obyczaj południowo-zachodnich Rengma każe odmawiać podczas uroczystości weselnych, prosi się Songinyu i Songperinyu (podobnie jak Gawanga) o pomyślne zbiory i liczne potomstwo¹⁹.

Szczep Angami Naga ma Istotę Najwyższą, która nazywa się Kepenopfii albo Ukepenopfii²⁰, stoi ponad wszystkimi innymi

269