Obraz8

Rys. 7.4. Fragment obszaru wysoczyzny morenowej rozciętej doliną rzeczną. Część wschodnia mapy do drogi biegnącej przez wieś przedstawia taras niski (/ó- Krawędź biegnąca wzdłuż tej drogi oddziela obszar doliny od wysoczyzny leżącej w zachodniej części mapy. Na obszarze wysoczyzny możemy wyróżnić morenę denną (m_d), z fragmentami moreny czołowej (m_c -wzniesienia powyżej ok. 170 m n.p.m.)

8. SPORZĄDZANIE PRZEKROJÓW GEOLOGICZNYCH

8.1. Uwagi ogólne

Przekrój geologiczny jest odwzorowaniem budowy geologicznej na płasz czyźnie pionowej. Przekroje geologiczne można sporządzać przy wykorzystaniu różnych materiałów wyjściowych, jak np.: mapy geologiczne, profile wierceń lub dołów badawczych, profile odkrywek, wyniki badań geofizycznych i inne, Głębokość, do której przekrój geologiczny przedstawia budowę geologiczną danego terenu, uwarunkowana jest rodzajem materiałów wyjściowych i aktual nym stopniem rozpoznania tej budowy; może ją ograniczać również zagadnie nie, dla którego wykonywany jest przekrój. Można np. opracować przekrój geologiczny dla potrzeb inżynierskich do określonej głębokości od powierzeń ni terenu, oparty na wynikach wcześniej wykonanych wierceń, np. dla doku mentacji złożowej, która objęła również głębszą strefę skorupy ziemskiej W przekrojach geologicznych wykonywanych dla górnictwa często nie uwzględniane są przypowierzchniowe strefy skorupy ziemskiej. Obejmują one przedział głębokości wynikający z konkretnego zapotrzebowania gospodarczego.

Zasadniczym elementem treści każdego przekroju geologicznego są linie wy nikające z intersekcji płaszczyzny przekroju z powierzchniami stropu i spągu warstw wydzielonych na przekroju oraz z przecięcia się płaszczyzny przekroju z powierzchnią terenu. W celu wydzielenia warstw na przekroju przyjmuje su,

różne kryteria w zależności od zagadnienia, dla którego sporządzany jest przekrój. Na przekrojach hydrogeologicznych np. można wydzielać warstwy skał różniące się wodoprzepuszczalnością, na przekrojach geologiczno-inżynierskich wydziela się warstwy skał różniących się cechami fizykomechanicznymi, na przekrojach wykonywanych w związku z problemami stratygraficznymi wydziela się warstwy pochodzące z różnych er, okresów lub epok geologicznych itd. W niektórych przypadkach zachodzi konieczność uwzględnienia kilku różnych kryteriów oceny skał, np. na przekrojach geologiczno-inżynierskich uwzględnia się najczęściej oprócz technicznego kryterium podziału skał również ich wiek i genezę.

8.2. Skala przekroju geologicznego

Dla każdego przekroju geologicznego określa się skalę poziomą i pionową. Różnią się one najczęściej między sobą, przy czym skala pozioma jest z reguły mniejsza, czasem nawet wielokrotnie od skali pionowej. Wynika to z faktu, że miąższości warstw są zwykle niewielkie w stosunku do odległości w terenie między dwoma końcami przekroju. Zatem, aby można było wydzielić na przekroju warstwy zgodnie z przyjętym dla danego przekroju kryterium wydzieleń, należy przyjąć odpowiednio większą od skali poziomej — skalę pionową.

Czytelnik korzystający z przekroju geologicznego, na którym zastosowano dwie różne skale: poziomą i pionową, powinien zatem zdawać sobie sprawę t dwóch faktów:

a)    miąższość warstw na przekroju jest przedstawiona w innej (większej) skali niż odległości między dowolnymi punktami mierzone w poziomie;

b)    wszystkie kąty mierzone na płaszczyźnie przekroju są większe niż kąty między tymi samymi liniami w naturze, przy czym stosunek wielkości kąta na przekroju do odpowiadającego mu kąta w naturze będzie wzrastał wraz / wielkością stosunku skali pionowej do poziomej (nie są to jednak wielkości wprost proporcjonalne).

Uwaga dotycząca kątów jest szczególnie istotna w przypadku, w którym analizuje się wielkości upadów warstw. Dla przekrojów geologiczno-inżynierskich przyjęto zasadę, że stosunek ich skali pionowej do poziomej nie może przekraczać 10.

8.3. Sporządzanie przekrojów geologicznych

8.3.1. Sporządzanie przekroju na podstawie mapy geologicznej odkrytej

Przekroje sporządzane na podstawie mapy geologicznej wykonuje się na ogół we wstępnym etapie badań, dotyczących interesującego nas terenu. Tego rodzaju przekroje zawierają stosunkowo duży element dowolności interpreta-< |i. ze względu na to, że budowa geologiczna poniżej powierzchni, którą

77