Obraz (1141)

304

Tak zdefiniowana słała K, jest stałą dysocjacji sprzężonego z aminą kwasu RNH;. Podobnie definiuje się stałe K, dla sprzężonych z aminami kwasów R₂NH* i RjNFf. Stałe Kj, i K, są ze sobą powiązane zależnością:

K.xKb Ą 10'^M    pK.+ pKb = 14

Trzeba pamiętać, że rosnące wartości K* oznaczają wzrost siły sprzężonego kwasu, a zatem zmniejszanie zasadowych własności amin. W tablicach zamiast Kg spotykamy najczęściej wartości pK*, czyli ujemne logarytmy K₀. Większe wartości pl<₀ odpowiadają silniejszym zasadom.

Aminy o większej zasadowości mają mniejsze wartości K, i większe wartości pK« sprzężonych z nimi kwasów.

Aminy alifatyczne są silniejszymi zasadami niż aminy aromatyczne

Z tabeli 12.1 wynika, że zasadowość prostych amin alifatycznych jest porównywalna z zasadowością amoniaku, natomiast aromatyczne aminy są znacznie słabszymi zasadami. Wśród prostych amin alifatycznych nie znąjdujemy dużych różnic zasadowości, natomiast wielkie różnice występują u amin aromatycznych.

Tabela 12.1. Wartości pK* niektórych amin alifatycznych i aromatycznych

Amina alifatyczna	pKa sprzężonego z aminą kwasu	Amina aromatyczna	pKa sprzężonego z aminą kwasu
amoniak	9,2	anilina	4,6
metyloamina	10,6	difenyloamina	0,9
dimetyloamina	10,7	trifenylo amina	-5,0
trimetyioamina	9,8	p-nitroanilina	'1,0

Niewielka zasadowość aromatycznych amin jest skutkiem delokalizacji wolnej pary elektronów od atomu azotu na pierścień. Przyłączenie protonu jest utrudnione, ponieważ powoduje związanie wolnej pary elektronów i uniemożliwia obniżanie energii przez delokalizację.

delokalizacja elektronów w cząsteczce aniliny

przyłączenie protonu do grupy aminowej uniemożliwia de lokalizację

Czynniki ułatwiające delokatizację obniżają zasadowość aromatycznych amin. Jednym z takich czynników jest zwiększenie liczby pierścieni fenylowych, jak w difenyloaminie i trifenyloaminie. Podobnie działa wprowadzenie do pierścienia grupy odciągającej elektrony. Najbardziej skutecznie działa grupa nitrowa. Z podanych w tab. 12.1. wartości pKa dla aniliny i p-nilroaniliny wynika, że grupa nitrowa obniża zasadowość o 8 rzędów wartości K*!

Zasadowość alifatycznych amin pozwala na otrzymywanie soli amin w reakcji amin z kwasami w wodzie. Zachodzą wtedy reakcje:

RNHj + HX —^ RNH₃⁺X"

sól alkiloamoniowa

RjNH + HX    R₂NHJX’

sól dialkiloamoniowa

R₃N ■ HX -- RjNH⁺X"

sól trialkiloamoniowa

Z amin aromatycznych również można otrzymywać sole amoniowe, za wyjątkiem amin o skrajnie małej zasadowości, takich jak trifenyloamina.