Obraz1 2

Rozdział 7

ŚWIADCZENIA Z POMOCY SPOŁECZNEJ

7.1. Pozycja prawna świadczeniobiorcy

ewolucja pozycji świadczeniobiorcy

W procesie historycznego rozwoju pomocy społecznej zmianom ulegała pozycja prawna świadczeniobiorcy. W czasach, gdy pomoc opierała się na dobroczynności, nie można było mówić o uprawnieniach czy roszczeniach osób wymagających wsparcia. Zmiana pozycji świadczeniobiorcy związana była z określeniem obowiązków państwa (i samorządów terytorialnych) w zakresie działań opiekuńczych. Niemniej w okresie rozwoju opieki społecznej udzielanie wsparcia zależne było od uznania organów władzy publicznej. Wtedy też stopniowo umacniała się pozycja osób potrzebujących wsparcia. Można było wówczas mówić o upodmiotowieniu świadczeniobiorców, którzy do tej pory traktowani byli raczej jako przedmiot, a nie podmiot prawa¹. Jednakże zmiany nie przebiegały wszędzie jednakowo, w państwie socjalistycznym nastąpiło raczej uwstecznienie niż rozwój uprawnień w sferze pomocy społecznej. Sytuacja ta spowodowana była głównie normowaniem pomocy w aktach pozaustawowych, pomijaniem aktu administracyjnego w rozstrzygnięciach dotyczących świadczeń oraz swobodą w zakresie ich przyznawania. To z kolei nie dawało obywatelom skutecznych form ochrony uprawnień, pozostawiając im jedynie postępowanie skargowe. Pozytywny wpływ na umocnienie pozycji beneficjentów pomocy społecznej wywarło utworzenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, zwłaszcza ze względu na objęcie kontrolą administracji i zwracanie uwagi na konieczność załatwiania spraw z zakresu pomocy społecznej w drodze decyzji.

pojęcie

świadczeniobiorcy

Obecnie obowiązująca ustawa o pomocy społecznej nie definiuje pojęcia świadczeniobiorcy. W świetle jej przepisów świadczeniobiorcą może być osoba fizyczna i rodzina. Za rodzinę uznaje się osoby spokrewnione lub niespo-krewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Ustawa dokonuje rozróżnienia w stosunku do świadczeniobiorcy będącego osobą w rodzinie i osobą samotnie gospodarującą. Tą ostatnią jest osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe.

118

1

H. Szurgacz, Wstęp do prawa pomocy społecznej, Wrocław 1992, s. 99.