P1000650

VI EDWARD RITTNEH I KAZIMIERZ BADEM

rzetelności i stosunków. Małżeństwo ze szlachcianką Heleną Tarnawską, zbliżyło go do środowisk odgrywających decydującą rolę w życiu społecznym Galicji. Przyjaźń Stanisława Badeniego z czasów szkolnych ułatwiła mu uzyskanie w roku 1896 teki ministerialnej w gabinecie brata Badeniego. Kazimierza. To wydarzenie ma dla współczesnego historyka wymowę zupełnie specjalną.

Działalność Kazimierza Badeniego (1888—1897) przypada na czasy dla Galicji przełomowe. Objął on_f jako namiestnik, w roku 1888 kraj rządzony prawie całkowicie przez szlachtę, z małą i mało groźną opozycją mieszczańską, kraj o strukturze gospodarczej i społecznej szlacheckiego folwarku. Już następny rok rządów Badeniego zapowiadał zmiany doniosłe: po raz pierwszy w dziejach Galicji wszczęto za sprawą działacza ludowego, ks. Franciszka Stojałowskiego, agitację w sprawie wyboru Kandydatów chłopskich do parlamentu austriackiego. Namiestnik zajął wobec tych wypadków postawę zdecydowaną: Stojałowskiego uwięził, otwierając w ten sposób długą listę swych brutalnych represji politycznych i administracyjnych w stosunku do mnożących się wystąpień ruchu robotniczego i chłopskiego w^r Galicji. Wytępić ich jednak z życia dzielnicy nie zdołał. Każdy niemal rok przynosił mu teraz now*e kłopoty: w 1890 socjaliści domagali się już jawuiie reformy wyborczej, umożliwiającej zniesienie szlacheckiej hegemonii rok 1892 przyniósł pierw*szy kongres socjalistyczny; 1893 —

powstanie pierwszej partii chłopskiej. Nie darmo jednak Badeni pozował na władcą „silnej reki' Przyjęcie, jakie zgotował w Galicji cesarzowi austriackiemu w roku 1894, umocniło Franciszka Józefa w przekonaniu, że ma przed sobą człowieka mogącego w Austrii odegrać rolę żelaznego kanele-rza-Bismarcka, którego tak gorąco zazdrościł imperialistom pruskim. Dopiero wszakże na stanowisku premiera austriackiego, w latach 1895—1897, nastąpiło całkowite bankructwo polityczne Badeniego. Zdecydował się on wprawdzie pod naciskiem postępowych żywiołów cesarstwa na przeprowadzenie reformy wyborczej: Do czterech kurii, umożliwiających aktywność polityczną wielkiemu ziemiaństwu. mieszczaństwu i bogatszym chłopom, dołączono teraz piątą kurię, powszechną, z której też, w roku 1897, weszli do parlamentu austriackiego pierwsi polscy posłowie socjalistyczni. Pomimo tych bardzo wielkich — na tle jego poprzedniej działalności — koncesji Badeni upadł ze swoim gabinetem w jesieni 1897 roku. Nie zdołał opanować konfliktów narodowościowych i społecznych monarchii, coraz to wyraźniej od pamiętnych rozruchów chylącej się do upadku.

Wszystkie te wydarzenia, które z okazji kariery ojca wypadło przypomnieć, miały doniosły wpływ na losy pisarza. Tadeusz Rittner urodził się we Lwowie 31 V 1873 r. Dzieciństwo spędził częściowo we Lwowie, bądź u dziadków w Bursztynie; gimnazjum kończył już jednak w Wiedniu, gdzie, jak wiemy