P1190748 (2)

ko

/grupa “■fluj/. m obitry objftt (UwnlaJ prm«* osadnictwo kultury hatwańskioj. Katoniut dfśó ludności kultury Naruiiy przesunęła _all kn półnooneeu sacbodowl v stronę Dunaju /grupa Gerjan/.

Ludność kultury Mirmsy sajnowala alf uprawą ziemi. V oaiedlaoh najdowano stera* pszenicy. Rozwinięte teł była hodowla swteraąt /bydło rogate, świnie, ko A/, a pewne znaczenie miało też łowiectwo /Jeleń/ 1 rybactwo. Typowe forma osady to telle, którymi są teł najbardziej    stanowiska tej kultury. Peoioa /Peeeka/ to estu-

osne owalna wzniesienia o rozmiarach 70 z 117 ■» wysokie na około 3 metry₉ położona na skraju obszaru zalewowego Maruszy. V tellu tym wydziela alf 13 poziomów kulturowy oh. Odkryto tu pozostałości kwadratowych domów s podłogami glinianymi. Pomiędzy domami biegły ol leski. Tell w Perlem /Perlamos/ to kopleo o 1 ,5-matrowaJ grubości warstwie z epoki brązu, zklegająoej na warstwach neolitycznych. Odkryto zarysy domów o roiatiarach Ii-Jzó — 8m, o konstrukcji słupowej z glinianymi podłogami - klepiskami, o wygładzonej powierzchni, z wgłębionymi paleni skaml pośrodku ohaty. Sądzi się, da domy były regularnie rozplanowane w rzędach. Przy doza oh znajdowały elę Jamy zasobowe. Przewodnie formy oeramlozne to dzbany lub naczynia o baniastych brzuścach, wyodrębniony oh szyjeoh i dwóch wydatnych uchach, nawiązujące do naczyń typu kantharoa /tabl. VI, 5-8/*

S tellu w Peolea —są liczne formy odlewni oma, oo świadczy o Istnieniu tu ośrodka metalurgicznego. Z wyrobów brązowych znane są i ftdnu szpile, między innymi cypryjskie, tutulusy, ozdobne blaszki, paciorki 1 wisiorki. Znane są teł wykonane z kości szpile, wisiorki, paciorki, a takłe szydła, motyki, poboczni o* /krępuloe/ z rzędu koński ago• Występują teł toporki kamienne oraz paciorki wy— kOwens s muszli i paciorki fajansowe.

rmsnfarsyalra były zakładane w pobliżu osiedli, a nawet spotyka się groby koło demów łub pomiędzy nimi. Pochówki są szkieletowe w • pozycji skurczonej o rótnej orientacji wobeo stron świata. Wyposażane są w 2 - % naczynia, ozdoby: paciorki, wisiorki, kółka, szpila brązowa l«b kościane. V grobach spotyka się teł koś o i zwierząt /świni, kary/. W grobach aęłozyza niezbyt licznie natrafia się na sztylety brązowe esy teł na toporki brązowe lub kamienne. Duke cmentarzysko tej kultury to Mokrln w Wojwodlnie. Spotyka się też pochówki •kkielstows w wielkich naozynlach-pltosaoh. Nielicznie pojawiają się też pochówki ciałopalne popielnicowa w strefie pogranicznej z kulturą Taty a, zapewne powstałe pod wpływem tej kultury. Kultura Maruszy uległa zniszczeniu na skutek ekspansji ludów o kulturze mo-

giłowoJ • Jodynie nu niowlolkim teronie u ujśola Koronłu do Cisy Moho-wcilo się nlooo dłużej małe skupienie a tanów lok tej kultury*

b. Kultura Yatin /Vattina/ i grupy lokalne i terenu Serbii, *

Kultura Vatln obejmowała Donat , ogronlozony Cisą, Dunajem i Górami Daneckimi. Na południe od Dunaju sejmowała zachodnią ozęść Serbii /grupa aorbaka/ i Syrmif położoną pomiędzy Dunajem i Sawą /grupa syr-mijeka/. Ku północy zaaięg tej kultury sięga po dolną Maruszę. Ud« noóó kultury Yatin miała wyprzeć z tego terytorium wcześniej tu przybyłą ludność knltury Maruszy. Zajmowano się głównie rolniotwem. Osiedla omawianej knltury to telle, niekiedy regularnie zabudowane budynkami kolistymi 1 kwadratowymi z paleniskami aa środku. Wy stępował szkieletowy obrządek pogrzebowy, a zmarłyoh układano w pozycji skur-ozonej. Wyróżnia się bogato wyposażone pochówki, z ozekanaml brązowymi, sztyletami 1 grotami włóczni, świadczą one o znacznym zróżnicowaniu społecznym w środowisku tej knltury. Ludność kultury Yatin pozostawała w kontaktach ze strefą egejską 1 anatolljską 1 brała odział w wymianie handlowej pomiędzy południem a północą.

Ma terenie Banatu, Wojwodiny 1 osęśol Serbii występują teZ om en ta rżyska z płaskimi grobami ciałopalnymi popielnicowymi, wyposażonymi w ceramikę bogato ornamentowaną dekoracją stempelkową, nakłuciami i In-krustaoją, nawiązując© do oeramikl kultury Glrla Karę. Występują tu takZe bogato dekorowane antropomorf lozne idole gliniane /Klloevao/• Cmentarzyska te zallosa się do kultury Vatln-Vrsaę. określanej teZ Jako grupa Dubovao-Źuto Brdo. Jest ona raczej nloeo młodsza od właściwo J kultury Yatin 1 zapewne wiąże się z okresem, gdy napłynęły tu grupy ludności stosuJąoeJ olałopalny. obrządek pogrzebowy z terenu Panonii, wyoofująoe się ku południowemu wschodowi pod napo rem ludów o kulturze mogiłowej•

Na terenie poludniowo-wsohodniej Serbii, w dorzeczu Morawy, wyróżnia się w określa Brąz A₂/B₁ lokalną grupę Siat Ina, która ma stanowić kontynuaoję kultury BubanJ-Hum III. Dla grupy taj typowe są kubki stożkowate z uchem zakończonym występem piastyoznym i duże naczynia wazo watę z cyl lndry ozną szyją 1 rozchylonym brzegiem.

Tradycje grupy Siat Ina kontynuuje na terania południowo-wschodniej Serbii grupa Paraćln, datowana od okresu Brąz Bg po Brąz D» Z obrębu tej grupy znane są cmentarzyska zakładane na terenach nadrzecznych.

W obrębie omentarzyek występują zgrupowania płaskich grobów ciałopalny oh popielnicowych• V skład grobu z reguły wchodzi poplelnioa ze spalonymi kośćmi wewnątrz, nakryta misą. Ody pochówek wyposażano w wyroby brązowa, wówczas znajdują się one we wnętrzu popielnicy. Cera-