P1200819

306

WOJCIECH BLAJER, ANDRZEJ SZPUNAR

Byt 22-25. Grupa Amimshaln (fata starsza): aa Steklno, woj. Szczecin; 25 RoSdęclno, woj. Koszalin Ab6. 22-25. Amimsbain Gruppe (łltere Phase):

Il-M Steklno. wolw. Szczecin; 25 ROtcleclno, Wolw. Koszalin

ośrodków „przedłużyckich”, nordyjskich i w II okresie EB także zakar-packich, zachowujące jednak swoisty styl.

Jakkolwiek metalurgia zachodniopomorska nie była dotychczas przedmiotem studiów, to jednak w wyniku pobieżnej nawet analizy nasuwa się wniosek, że tzw. grupę Amimshain można rozwarstwić chronologicznie. Wcześniejsze datowanie w ramach II okresu EB sugerują formy naszyjników i naramienników z Rościęcina, woj. Koszalin (K. Kersten 1938, tabL 89-90:801), oraz siekierki z podniesionymi brzegami i zaczątkową piętką ze Steklna i Smogolic, woj. Szczecin (K. Kersten 1958, tabl. 61:613, 72:695), a nadto sztylety ze Smogolic i Steklna oraz dłutko ze Smogolic i szpile ze Steklna (formy z ukośnie przekłutą główką). Wreszcie w zespole z Kurcewa, woj. Szczecin (K. Kersten 1958, tabl. 66:646), wystąpił czekan typu B, (według I. Nestora), który dla A. Mozsolics stanowił już wystarczającą podstawę do zaliczenia tego znaleziska do horyzontu Kosziderpadlis (A. Mozsolics 1967, s. 76).

Natomiast zespoły pozbawione rysów archaicznych, a przejawiające cechy wskazujące na wpływy „przedłużyckie”, mogą być późniejsze — współczesne klasycznej fazie kultury przedłużyckie), lub nawet młodszym odcinkom czasu. Należałyby tu m. in. znaleziska ze Świnoujścia-

Międzyzdrojów i Czarno w ka, woj. Szczecin (K. Kersten 1958, tabl. 40:412, 58:593). Interesujący jest też skarb z Redzikowa, woj. Słupsk (K. Kersten 1958, tabl. 101:893), zawierający m. in. czekan o najbliższej analogii w Stefkowej, woj. Krosno. Znalezisko to rzuca światło na datowanie (środkowa lub schyłkowa faza II okresu EB) i poświadcza kontynuacją kontaktów z terenami zakarpackimi.

Rozstrzygnięcie sygnalizowanego tu zagadnienia i odpowiedź na pytanie o przyczyny deponowania przynieść mogą jedynie wnikliwe studia nad brązami Pomorza Zachodniego, a także nad chronologią, zasiągiem i charakterem obcych wpływów — szczególnie nordyjskich i „przedłużyckich”. Dostępne prace dotyczące kręgu nordyjskiego (np. R. Haćh-mann 1957; E. Lomborg 1959; K. Randsborg 1968) nie wnoszą niestety zbyt wielu danych dla obszarów pomorskich.

Horyzont Grodnica. Pojęciem tym określamy grupę skarbów klasycznej fazy kultury przedłużyckiej. Wskazać tu można zespoły, zawierające pewne zestawy form.

Zestaw typu Rudna: masywne bransoletki zdobione wilczymi zębami i kilkuzwojowe bransolety z taśmy, zakończone tarczkami spiralnymi, pokrewne tzw. typowi Regelsbrunn (K. Willvonseder 1937, s. 122, tabl. 23:4-5). Znane z Rudnej, woj. Piła (M. Gedl 1975, s. 125, tabl. IV:l-3). i z Grodnicy, woj. Leszno (J. Kostrzewski 1917, s. 266-269). Bransolety nie są zbyt dokładnie datowane, lecz siekierka z Grodnicy mieści się w fazie BB i to raczej nie na jej początku.

Zestaw typu Sliwniki: kilkunastozwojowe bransolety z wąskiej, daszkowa tej w przekroju taśmy, zakończone tarczkami spiralnymi, oraz naramienniki typu Miłosław. Znane ze Sliwników i Odolanowa, woj. Kalisz (J. Kostrzewski 1914, tabl. II; D. Wojciechowska 1975, s. 338-339, ryc. 21-22), a po zachowanych fragmentach sądzić można, że także z Miłosławia, woj. Poznań (M. Gedl 1975, s. 117, tabl. XXII:4-6), i z Kondratowie, woj. Wrocław (W. Sarnowska 1971, s. 49-51, 62-66). Jedyne dokładne analogie do wielozwojowych bransolet występujące w skarbie II z Żehra--Drevenlk na Słowacji umożliwiają datowanie na BB* (BC,) (V. Furmft-nek 1977, tabl. XXXV:12).

Zestaw typu Ludów (W. A. von Brunn 1968, s. 211): naramienniki typu Miłosław i masywne bransoletki zdobione grupami kresek (np. krokwiami). Znany m.in. z Ludowa Śląskiego, woj. Wrocław (M. Gedl 1975, s. 115, tabl. XIX:l-6), i z Żyrardowa, woj. Skierniewice (Z. Rajewski 1971, tabl. 165-167). Datowanie dobrze określają szpile o wrzecionowatych główkach (M. Gedl 1975, s. 22) i grot oszczepu typu Bagterp — względnie Stubdrup — (R. Hachmann 1957, tabl. 2-3; E. Lomborg 1959, s. 111) ze skarbu z Żyrardowa.

Ważny jest tu wniosek dotyczący spraw chronologicznych, a wynikający z uwag odnośnie do ostatnich czterech grup znalezisk: zespoły horyzontu Koszider wydają się współczesne tylko części tzw. grupy