P1240314

9

e

s.    12) ot podstawie «Uriił4v sslezwiekfr-halsztyńskleh. v archeologii ni#-■itekie; 1 zlnralyarattitj rjmll*** tendencje do czasowego ograniczenia V D lab odwrotnie - rozszerzenia Jego ras. E. Boudou (19€0, e. 136) pa-ralellzuje dziej# kol tory nordyjakiej w TU (równo: Szlerwik-Holsatyn,Da-aU tostynentalns 1 insularna, Szwecja, Norwegia) s «ef ■ tylko południem loslockis BaS^ (• TIU w. p.n.e,), podczas gdy W.A. ▼. Brom (1960, a. 136) M podstawie analizy skarbów s dorzecza środkowej Uby cofa dolsą eeznrą do HaS^, czyli IZ v. p.n.e. (por. Horst 1978, s. 149, ryc. 5). Re-lacjea chraoologieznyn północno-wschodniej części zioń polskich za Skandynawią pewną uwagą poświęcił J. Dąbrowski (1960, s. 147* 148). Odwołując aią do skandynawskich prób radiowęglowych dostrzega możliwość ustalania granicy aiędzy I? i Y O na ok. 900 r. p.n.e., Jednak ostatecznie prze* sowa ją, ss *, GlBbutas, do połowy IX w. p.n.e., zachowując wszak 150-let-aią wartość f D (950-700 r. p.n.e.). Proponowaną modyfikacją krytykuje

t.    Okulicz (1976, s. 164, 165), opowiadając się za ścisłą równoległością tutejszej periodyzacji ze skandynawską. Nie poparte argumentacją odniesienie T SB do n i Tlił w. p.n.e. odnajdujemy w Jednyn z najnowszych pod-rtoaaisóe pradziejów Polaki (Godlewski, Kozłowski 1976, s. 73).

PrzodwczesM byłoby aówionie o weryfikacji przedstawionych poglądów aa podstawie wyników niniejszej rozprawy. Stawia ona sobie w tyn względzie ograniczone z konieczności colo. Posunięcie naprzód probleau wyaaga specjalnych stadiów koaplcaentarnych (por. rozdz. IV, 2). Tymczasowo twierdzimy, te V EB na obszarze Nitu Polskiego należy datować przede wszystkim •a Tin w. p.n.e., dopuszczając skrajne błędy rzędu ćwierci stulecia.

4. ZASIĘG PRZESTRZENNY

rTtegląd źródeł naświetlających toast objął całe alędzypole Bałtyku 1 Karpat, wypełnione głównie zlewniami Odry 1 Tlały, z poalnlęclea słabo rozbudowanego hydrologicznie lewego dorzecza pierwszej z rzek. Geograficzną szerokość mlędzypols wyznacza ma zachodzie Zatoka Poaorska, a na wschodzie Półwysep Saabijskl, co Jednocześnie oznacza uwzględnienie także Pojezierza fezursklego. Obszar obserwacji zakreślony został nie    tylko

czynni kami fizjograficznymi, lecz przede wszystkim przesłankami    ogólno-

knltorowymi (przystawanie do ram terytorialnych kultury łużyckiej), fcre-randa wykazała brak .importu* nordy Jaki ego w środkowo- 1 południowopol-aklch grupach tejże kultury, nie licząc incydentalnych znalezisk (np, Rzeszów), prawdopodobnie tylko konwergentnej formy. W istocie proliferacja interesujących nas wytworów metalowych uchwytna Jest na Niżu Polskim, przede wszystkim na Pomorzu, lecz także w północnej 1 środkowej tflelkopolsce, tudzież w przyległej części Dolnego Śląska, wreszcie - no Powiśla 1 Huuracb. Stosowano astodo tempera ty styczna wymaga częstego odwoływania się do sytuacji no teronaeł sąsiednich! Nizinie Niemieckiej i Nizinie Pruskiej. Interpretacje kulturowe muszą uwzględniać tło śródpolnie, macierzyste względem pomorskiego. Charakterystykę    geograficzną

omawianego terytorium prezentuje wstępny frag—t rozdziału III. V rozdziale V przedstawiamy 3 strofy dyfuzji mordy Jakich form metali na ziemiach polskich, wskazując m.in. na dellmltujące uwarunkowania środowiska naturalnego.

5. DZIEJE 1 STAN BADAN

Wbrew obiegowym opiniom temat nie był nigdy opracowany monograficznie. Ule znaczy to, to był podejmowany rzadko. Liczne fragmentaryczne obserwacje wybranych źródeł, pozbawione należytej głębi 1 podbudowy w postaci szerszego tła kulturowego, notorycznie wykorzystywano na przestrzeni ftkt-nlago stulecia do konstruowania daleko w warstwie interpretacyjnej -gających hipotez* Dochodziło nawet w pewnych momentach do togo, że nart interpretacyjny odrywał mię od bazy źródłowej i płynął samodzielni . w skrajnych przypadkach l^orując, oczywiście bez artykułowania kardynalnego mankamentu, rudymenty badawczo. Jako wektor, wzdłuż którego śledzić będzie my rozwój badań, obieramy progres stadiów źródłoznawczych* Zaznaczmy od razu, lż Jest on paralelny do narastania (ujawniania) masy źródłowej tylko w początkowym stadium zainteresowania przedmiotową problematyką i zasadniczy bowiem zwód materiałów ukonstytuował się Jeszcze przed I wojną światową. Pierwsze publikowana Informacjo o znaleziskach pochodzą z lot czterdziestych ubiegłego wieku, gros Jednak rotacji odnosi sie do Jogo schyłku oraz początku obecnego stulecie* Przyrost nstoriałów Jest wynikiem natężonego, coraz bardziej fachowego wywiadu terenowego, nie rającego Jednak Jeszcze charakteru systematycznego. Pulę źródeł będących wówczas do dyspozycji badaczy określały przede wszystkim odkrycie przypadkowo (skarby, znaleziska pojedynczo). Nie prowadzi się celowych rozkopywać cmentarzysk. Stanowiska osadniczo, Jako potencjalny dostarczyciel wyrobów metalowych tudzież prsyoarów metalurgicznych, zaczęły aię liczyć dopiero od dwudziestolecia międzywojennego począwszy, kulminując w czasach nam współczesnych (np* cmentarzyska w Chłapowie, Choczewkn, Odynl-Dksywlu, Goś cielnie, Tielkiejwsl; osada w Będzieszynis-Juszkowie).    Po

1945 r. polską kolekcję brązów w stylu nordyJskin wzbogaciły    składowe

ledwie kilku nowych depozytów (np. z Łubiany, Ślinowa), tudzież sporadyczne znaleziska bezkontekstowe (np. z Łęczynks, Rokitek, Rydzowa). T okrasie powojennym do literatury weszła nadto pewna liczba źródeł znanych wcześniej, lecz nie publikowanych na bieżąco (np. skarty z ttllssanek 1 Uścikówea),

Tok badań nad elementem nordyJsklm w północnopoleklcih inwentarzach archeologicznych podzielić nożna na 6 etapów.

Pasa 1 obejmuje prace najwcześniejsze, po lata 1915/1919. W świetle uczynionej wyżej uwagi cezurę wewnętrznie etratyfikująoą fazę stanowi początek lat osiemdziesiątych XIX wieku, kiedy to doszło do    wyraźnej

intensyfikacji działań heurystycznych. Z ważniejszych odnotujmy dokonania