P1520633

dziedziczone zgodnie z prawami Mendla i możliwe są następujące kombinacje genotypów: A/A, A/B, B/B, A/0, B/0, 0/0. Ze względu na fakt, że antygen 0 jest bardzo słaby w praktyce wyróżnia się cztery podstawowe grupy krwi: A, B, AB i 0. Z danych zestawionych w tabeli 3.6 można wywnioskować, że regułą jest niewystępowanie w osoczu danego osobnika przeciwciał skierowanych przeciwko antygenowi lub antygenom obecnym na jego krwinkach czerwonych, a występowanie jedynie przeciwciał specyficznych dla nieobecnych antygenów grupowych. Podczas transfuzji krwi istotne jest, aby nie podawać krwinek czerwonych z antygenami grupowymi, w stosunku do których przeciwciała występujące u biorcy byłyby komplementarne (np. przeciwciała a i antygen A), gdyż wówczas wystąpi zjawisko aglutynacji. W społeczeństwie polskim najbardziej rozpowszechniona jest grupa krwi A, a najmniej - grupa AB (tab. 3.6).

Tabela 3.6. Charakterystyka grup krwi ABO u człowieka

Grupy krwi	Aglutynogeny (antygeny grupowe na powierzchni krwinek)	Izoaglutyniny (przeciwciała w osoczu krwi)	Częstotliwość występowania w Polsce (%)
A	A	anty-B (fi)	39,5
B	B	anty-A (a)	20,3
AB	AB	brak	8,3
0	brak	anty-A (a) anty-B (fi)	31,9

U około 85% ludzi na powierzchni krwinek czerwonych występuje także czynnik Rh (określany jako Rh⁺), który po raz pierwszy został wykryty u małp (Rhesus). Brak tego czynnika na krwinkach czerwonych u ludzi (15%) określa się jako Rh^-. Czynnik Rh składa się z wielu aglutynogenów, spośród których najsilniejszy jest aglutynogen D. Dostanie się krwinek czerwonych z czynnikiem Rh (podczas transfuzji krwi lub poprzez barierę łożyskową) do organizmu osobnika z grupą krwi Rh^- wywołuje w nim produkcję przeciwciał (anty-Rh⁺) na drodze reakcji immunologicznej. W przypadku, gdy matka posiada grupę krwi Rh^-, a u płodu występuje grupa Rh⁺ (dziedziczona po ojcu), może zaistnieć sytuacja określana konfliktem serologicznym. W takiej sytuacji krwinki czerwone płodu po przedostaniu się do organizmu matki indukują w nim produkcję przeciwciał anty-Rh⁺, które po osiągnięciu odpowiednio wysokiej koncentracji w osoczu (np. podczas kolejnej ciąży) mogą dostawać się do krwi płodu w większej ilości i wywoływać hemolizę jego krwinek.

U zwierząt krwinki czerwone również mają antygeny powierzchniowe, które tworzą dosyć liczne układy grupowe krwi (tab. 3.7). U bydła wyróżnia się 11 układów, u konia i owcy po 7, u świni - 15, a u kury - 13. Niektóre układy grupowe krwi u zwierząt charakteryzuje duże zróżnicowanie (poli-

102