PB040762

322 Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich

i Bóhm, 2002). Najskuteczniejsze wydaje się stężenie 1%, jednak _[hj niesione wówczas koszty na dezynfekcję gnojowicy są zbyt wysokie.

•    Związki wapnia - stosowane są głównie do stabilizacji osadów fcj. kowych, jakkolwiek można ich używać do dezynfekcji gnojowicy, tyy korzystuje się tlenek wapnia - CaO (wapno palone) lub wodorotlenek wapnia Ca(OHh (wapno gaszone). W obu przypadkach ważne jest j,,’ kladne wymieszanie środka z dezynfekowaną gnojowicą. Tlenek wap. nia działa dwukierunkowo. Wywołuje bowiem silną reakcję egzoter. miczną podczas reakcji hydratacji tlenku wapna z wodą, dzięki czemu temperatura wzrasta do 55-60 °C. Ta temperatura może utrzymać się _w mieszaninie przez dobę. Proces ten zachodzi zgodnie z równaniem:

CoO ♦ H₂0 -» Cq(OH)₂ ♦ 1160 kJ/kg CaO

Oczekiwany teoretycznie wzrost temperatury w praktyce zwykle nie jest osiągany. Wpływ na to według Bujoczka i Oleszczuk (2000) mają na-stępujące elementy:

•    strata ciepła przez promieniowanie

•    spowolnienie przebiegu reakcji poprzez znajdujące się w osadzie cząstki

•    niepełne gaszenie CaO na skutek niepełnego wymieszania faz

•    straty ciepła przy parowaniu lub ulatnianiu.

Drugim elementem działania jest wzrost odczynu. Współdziałanie obu czynników daje wysoką skuteczność dezynfekcji. Wiadomo, że wysokie stężenia zarówno jonów wodorowych, jak i wodorotlenowych powodują zmiany w jonizacji białek - istotnych składników żywych komórek, co w konsekwencji prowadzi do zahamowania procesów życiowych organizmów (Kunicki-Goldfinger, 1998). Dodatkowo podczas wapnowania uwalnia się amoniak, który przenikając przez błony komórkowe zwiększa likwidację organizmów patogennych.

• Z kolei wapno gaszone stosowane jest zwykle jako środek kondycjonu-jący, a jego działanie polega na podwyższaniu pH do wartości 105-12,0. Wykorzystywane jest do stabilizacji odchodów zwierząt oraz eliminacji odorów. Spadek liczby drobnoustrojów o 2 log następuje przy pH powyżej 11,5 w ciągu kilku godzin, a większość bakterii i wirusów nie jest wykrywana po 24 godzinach. Carrington i wsp. (1998) donoszą, że po upływie doby przy odczynie 12,5 liczba patogenów spada do wartości nieistotnych z sanitarnego punktu widzenia. Z kolei Strauch i DeBcrtoldi (1986) sugerują, iż 2-miesięczne przechowywanie nawozu przy pH 12,5 minimalizuje ryzyko zagrożenia jajami Tnenia i Ascaris. Dodatek wapna do nawozów naturalnych jest korzystny ze względu na jego odkwaszające działanie na glebyżc dodatek

wapna w ilości 30kg Ca/m⁵ gnojowicy podnosi pH do 11,5 i całkowicie eliminuje wirus choroby Aujeszky. Efekl jego działania wzmaga wydzielenie amoniaku przy wysokim odczynie, co sprzyja niszczeniu wi-jusów. Turner i wsp. (1999) stwierdzili inaklywację wirusa afrykańskiego pomoru świń po 150 sekundach przy zastosowaniu 1% roztworu NaOH lub Ca(OH)i, zaś wirus choroby pęcherzykowej niszczyło stężenie 1,5% w ciągu 30 minut. Hass i wsp. (1995) donoszą, że dodatek 40% roztworu wapna gaszonego w ilości 40-60 l/m⁵ gnojowicy skutecznie likwiduje drobnoustroje w ciągu 4 dni.

Tabela 8.15. Zalecane dawki środków chemicznych do dezynfekcji płynnych odchodów (Slrauch i Bóhm. 2002)

Środek dezynfekcyjny	'ormy wegetatywne | bakterii	Wirusy 1 >cz otoczki	Wirusy L z otoczką 1	ykobakteriet	Spory t
40% mleko wa-	60 kg/m^1	60 kg/m^1	40 kg/m^1 I	1	1
pienne aas oddziaływania	4 dni	4 dni	4 dni 1		1
50^1 lug sodowy czas oddziaływania	30 l/m' (1.5% NaOH) 4 dni	30 l/m^14 dni	20 l/m^1 1 0.8% NaOHu 4 dni	1	- 1
Formalina (37% formaldehyd)	15 1 (kg)/m^ł(1,5% formalina)	151/ nr^1	101 (kgl/m^1 I (0.6% formalina)	251 (kgj/m^1 1 (2,5% forma-1 lina) 1	do 5% sub-1 stancji 1 50 kg/m^1 1 5-10% 1
czas oddziaływania	4 dni	4 dni	4 dni	14 dni	100 kg/m^1 1 4 dni 1
Kwas nadoctowy 15%	25 l/m^1(0.375% kwas		40 l/m^1(0,6% kwas	1 ^1	' 1
czas oddziaływani:	nadoctowy) 1 eodz.		nadoctowy) 4 dni		1
Azotan wapnia czas oddziaływani;	20 kg/m^17 dni	-		20 kg/m^łmiesiąc	" 1

1

Formaldehyd (UCHO) - jego działanie oparte jest na wysokiej aktywności chemicznej grupy aldehydowej. Reaguje ona z resztami aminowymi i amidowymi białek strukturalnych komórki, a w jej roztworze powstają wiązania N-mctylowe, które tworzą stałe mostki metylowe niszczące strukturę białek błony komórkowej. Reakcje tego typu są niespecyficzne. Działanie dezynfekujące formaldehydu utrzymuje się dość długo, co zwiększa dodatkowo jego efektywność. Najczęściej stosowany jest 35% roztwór formaldehydu (Steiger. 1986; Strauch, 1981). Bakterie chorobotwórcze giną już po 4 godzinach od zastosowania formaliny.