PICT2481

12

Podstawowymi minerałami składowymi skał magmowych są. kwarc, skalenie (ortoklaz. plagiaklazy). miki czyli łyszczki (biotyt. muskowit), pirokseny i amftbole. w których głównym składnikiem chemicznym jest dwutlenek krzemu (SiOi) czyli tzw. krzemionka. Ze względu na zawartość krzemionki skały dzieli się ria: kwaśne (ponad 65 % SiOjj np. granit, obojętne (52-65 % SiO;) np. dioryt. ahdezyt; oraz sasatiowe (poniżej 52 % SiO;) np. gabro, bazalt. W odróżnieniu od zasadowych, skały kwaśne charakteryzują się jasną barwą (tabela I). Skały magmowe tworzą na powierzchni łub w głębi litosfery określone formy, opisane w rozdziale 2.2.2.

Tabela 1

Charakterystyka ważniejszych skał magmowych

Głębinowe	.Wylewne:	• Żyłowe «!	.-Skład mineralny'	Uwagi ^
granit r	porfir,: l<’		skalenie, kwarc	kwaśne, jasne
	riolit		muskowit. biotyt
ąjenh	trachit	pegmatyty	skalenie, biotyt	lekkie
		aplity	amfibol	(2.6 g/cm’)
diotyt	ahdezyt,		skaleń (plagioldaz).
	dacyt		biotyt, amfibol.	obojętne.
			piroksen	szare
gabro j	diabaz.		skaleń (plagioklaz).
	melafir.		amfibol. oliwin.	zasadowe.
	bazalt 1/	lamprofiry	piroksen	ciemne.
				ciężkie
			oliwin, piroksen.	(3,2 g/cm^3)
perydotyt	pikryt		amfibol. biotyt, •
piroksenit			magnetyt

Skały głębinowe charakteryzują się strukturą jawno krystaliczną oraz teksturą zbitą i bezładną -będącą wynikiem powolnej krystalizacji magmy na dużej głębokości. Należą do nich: granit, dioryt, gabro, perydotyt, piroksenit.

Skały wylewne zwane inaczej wulkanicznymi, posiadają strukturę skrytokrystaliczną, najczęściej szklistą (bezpostaciowe szkliwo jako produkt szybkiego ostygania stopu krzemianowego) lub

porfirową. Struktura porfirowa charakteryzuje się występowaniem dwóch generacji MrttebwWf mineralnych: część minerałów wydzieliła się wcześniej w postaci wyraźnych prahyscftłfóh u¹ gnąc wolno w głębi Ziemi), druga ich częśc wydzieliła się w fazie szybki:go stygnięcia niećmy, wsfe* ek zmiany warunków krystalizacji (wylania się magmy na powierzchnię'. - twoiząc tzw. ciast > skalne o niewykształconych kryształach.

Pospolita w skałach wylewnych jest tekstura bezładna, najczęściej zbita, porowata, gąbczasta lub fluidalna. Ta ostatnia charakterystyczna jest dla zastygania następującego w czasie ruchu lawy wulkanicznej.

Wydzielające się kryształy układają się swymi dłuższymi osiami w kierunku ruchu.

Do ważniejszych skał wulkanicznych należą: porfir, trachit, andezyt, bazalt, melafir. Przykładową strukturę wulkanu ilustruje rycina 2.

Ryc. 2. Przekrój przez Wezuwiusz

I • -J - produkty wulkaniczne różnych stadiów

Skaty żyłowe mają ten sam charakter chemiczny i mineralny co skały głębinowe, z którymi są związane. Charakterystyczną dla nich jest tekstura warstewkowa, polegająca na warstwowym ułożeniu poszczególnych składników mineralnych, przy czym w zewnętrznych („najzimniejszych"! częściach nagromadzone są zwykle minerały krystalizujące najwcześniej (oliwin, magnetyt, piroksen).

Do najważniejszych skał żyłowych należą: lampro^y, pegmoiyiy i aplity

2.1.2. Skaty osadowe

Powstają z nagromadzonych w zbiornikach wodnych łub lądowych produktów niszczenia skał magmowych, osadowych lub metamorficznych, bądź też wskutek osadzania pokładów substancji