P1170478

280_____ Marian Kicapiitsfci___ ■

(Unkcjonować tylko wówczas, gdy jest komunikatywny (S. Tokarski 1984, s. 51). To założenie pozwala abstrahować od indywidualnych (subiektywnych) cech symbolu, podlegających analizie w kategoriach sztuki, w rozumieniu podanym przez B. Gedigę. Efektem analizy ikonograficznej w kategoriach sztuki byłyby kanony estetyczne, będące stosunkowo wąskim wycinkiem reguł zachowań społecznych. Ten aspekt ikonografii pozostaje więc poza zakresem niniejszego opracowania. Zaletą analizy w kategoriach sztuki jest natomiast zwrócenie uwagi na fakt, że nie wszystkie wyobrażenia ikonograficzne lub ich elementy mąją wartość semantyczną i w tym aspekcie analiza ta jest brana tutąj pod uwagę.

C Funkęją symbolu religijnego jest przeniesienie zjawisk z przestrzeni fizycznej w przestrzeń metafizyczną, w przypadku analizowanego materiału pochodzącego przeważnie z cmentarzysk, w przestrzeń eschatologiczną.

tj Symbol jest tym skuteczniejszy im silniej integruje znaczenia (M. Eliade 1966, s. 433). Technika rekonstrukcji tych znaczeń winna więc opierać się nie tyle na ich atomizowaniu, ile na poszukiwaniu ich koherencji w formie symbolu. żjawisko integracji znaczeń jest poświadczone w kulturze łużyckiej w formie figurek ptactwa czworonożnego, ptactwa rogatego, naczyń zoomorficznych, modeli węzków kultowych, scen narracyjnych na ceramice.

E Zgodnie z ustaleniami religioznawców, ówczesne' wierzenia Charakteryzował pannaturalizm (J. Żak 1975, s. 42 -43), tj. przekonanie, że cala rzeczywistość stanowi wspólnotę jednorodnych form bytu ludzi, zwierząt, roślin, przyrody nieożywionej oraz pojęć z nimi związanych. Wszystkie formy bytu podlegąją cyklicznym przemianom dokonującym się według stałych praw. By tern ludzkim rządzą zaś te same prawa, które decydują o egzystencji całej przyrody. Przekonania te cechowały jeszcze pierwszych filozofów greckich (Anaksymandra, Anaksymenesa, Talesa z Miletu), traktujących rzeczywistość jako zespół żywiołów przyrodniczych, a prawa rządzące przyrodą jako dialektykę żywiołów.

Powyższe założenie jest o tyle konieczne, że na gruncie pannaturaliz-mu nie występuje koncepcja duszy ludzkiej oraz nieba w sensie, jaki temu pojęciu nadąje się współcześnie.

Symbolika motywów geometrycznych na „talerzach", misach i po-

Ryc. 4, Naczynia kultury łużyckiej z Pomorza z symbolami zjawisk atmosferycznych: 1 Klosowo, woj. Szczecin: 2 Binowo, woj. Szczecin; 3 Ugoszcz, wuj. Słupsk; 4 Świeszyno, woj. Koszalin; 5 Letnia, woj. Szczecin; 6 Porzecze, wuj. Koszalin; 7 pólczno, woj, Słupsk; 8 Dobrowo. woj. Koszalin; 9 Sianów, woj. Koszalin: W Pckanino, woj. Koazalin