pic 11 06 012751

pic 11 06 012751



307

306 LUBOMIR DOLE2EL

wacii wszystkich sekwencji motywów dopuszczalnych w określonym systemie modalności. Tym samym wyprowadzi się możliwe formalne kategorie fabuł A. Derywacja taka jest zadaniem skomplikowanym, ale nie niemożliwym; procedurę tę zilustrujemy prostym przykładem.

Przypomnijmy, że fabuła definiowana jest jako pewien ciąg opowiadanych stanów (motywy statyczne) i zdarzeń (motywy dynamiczne), które orzeka się o argumentach narracji, szczególnie o agensach narracyjnych. Aby wywód możliwie jak najbardziej uprościć, przyjmiemy, że fabuła, którą trzeba wyprowadzić, składa się z jednego tylko zdarzenia i że w grę wchodzi jeden tylko narracyjny agens. Nietrudno byłoby

rozszerzyć derywację tak, by uzyskać struktury fabularne bardziej skomplikowane.

Przypuśćmy, że chcemy wyprowadzić fabułę A opartą na odwróceniu wartości operatora modalnego; wybierzemy mianowicie przekształcenie wzorów modalnych ~0p-+op. Takie ograniczenie całościowe oznacza, że przed zdarzeniem agens narracyjny znajduje się w stanie początkowym (stan a), w którym obowiązuje wzór modalny ~op, po zdarzeniu zaś — w stanie końcowym (stan w), w którym wzór ten już nie obowiązuje, obowiązuje natomiast wzór op. Możemy także powiedzieć, że przekształcenie ~op —0p pociąga za sobą (implikuje) przekształcenie stan

a->stan w. Jako reprezentację powstałego w ten sposób ciągu motywow proponujemy wzór (1):

(1) ~op: stan a (agens) + zdarzenie (agens) -> 0p: stan co (agens).

Posuniemy teraz derywację o szczebel dalej, zastępując ogólny symbol operatora modalnego operatorami poszczególnych systemów modal ności. Nie trzeba dodawać, że i tu konieczne jest przestrzeganie podsta wowego ograniczenia całościowego, za pomocą którego wyprowadzono po jęcie fabuły A, a którym jest jednolitość modalna: we wszystkich por} cjach 0 musi być zastąpione operatorami jednego tylko systemu mo a nego. Zastępując 0 operatorem aletycznym, wyprowadzamy wzór (1®)'

(la)    ~Mp: stan a (agens) + zdarzenie (agens) —y Mp: stan w (agens).

Wzór ten ma już pewne konkretne znaczenie; mówi on, że p, kt°re jest dla agensa niemożliwe w stanie początkowym, staje się możli"w stanie końcowym, tj. po zajściu zdarzenia. Wzór (lb) wypr°wa^zam'’ zastępując 0 operatorem deontycznym:

(lb)    ~Pp: stan a (agens) + zdarzenie (agens) -> Pp: stan co (agens).

Wzór ten mówi, że p, które jest zakazane w stanie początkowym, 5t je się dozwolone po zdarzeniu, w stanie końcowym.

Podobnie wyprowadzić można wariant aksjologiczny; jednakże s tek szczególnych właściwości semantycznych operatora aksjologie2111trzeba tu wprowadzić pewną modyfikację formalną. Jako reprezentacji wariantu aksjologicznego proponujemy wzór (lc):

SEMANTYKA NARRACJI


C)~D~p: stan a (agens) + zdarzenie (agens)->Dp: stan w (agens)43. Wzór ten odczytuje się, jak następuje: w stanie początkowym obowią--Uje ~p, które jest złe dla agensa; w stanie końcowym ~p zostaje zagapione przez p, które jest dla agensa dobre.

W wariancie epistemicznym (wzór (ld)) wracamy do formy pierwotni) ~Wp: stan a (agens) + zdarzenie (agens) Wp: stan co (agens).

Odczytanie: w stanie początkowym niewiadome jest agensowi, że p; la zdarzeniu p staje się agensowi wiadome.

Znaczenia wzorów (la)—(ld) dają nam pewne wyobrażenie o związku zuądzy leżącą u podłoża transformacją modalną a wynikającą stąd znua-ną stanu (agensa). Nadal jednak nie widzimy wyraźnego związku między takim wzorem a fabułą, którą ma on reprezentować; aby go uchwycie, trzeba poddać analizie zdarzenie (dynamiczne jądro fa uły). n erp^darzenia powinna być, oczywiście, wyprowadzana z pods a%y    • ’

stora jak przypuszczamy, działa jako kształtujące a u ę,° całościowe. Weźmy wzór (ld), który wydaje się po SUJaC ^ . rozwiązanie; widzimy, że przekształcenie: od nieznanego o    ,    .

aa osiągnąć poprzez zdarzenie najłatwiej dające się opiSf^ ^    ” entację

| wiedzy”. DlaYego tez wzór (ld) będziemy traktować jako reprezentację

iabuły o zysku epistemicznym.    7obaczvmy, że wszę-

Jeśli przyjrzymy się innym naszym wzo ,    ^ wzQrze (lą

Izie zdarzenie można interpretować jako pejw » uzyskanie swobod (:ak° „uzyskanie możliwości”, we wzorze ( )    ” Toteż wzory t

pałania”, we wzorze (lc) — jako „uzys ame '    mówiące o zy-

aznamy za reprezentujące poszczególne odmiany

iku aletycznym, deontycznym lub aksjologicznym.    praekształ-

Nietrudno zauważyć, że z idącego w przeciwny ^    __ m0Zna de-

j cenią wzorów modalnych — o ogólnej formie . czegoś czy zysku, cywować fabułę A odwrotną do fabuł> 0 n^.e Zastępując ogólny 1 mianowicie fabułę mówiącą o u r ^ modainości, wy-

i:ymbol modalny operatorami poszczególnyc    fabuły A.

Powadzilibyśmy wszystkie możliwe warian J    ecaiąca, wskazuje bo-

Przedstawiona tu próbka derywacji les. wartości modalnych) ^ein> że z transformacji modalnej (o wr ^ 0kreślone znaczenia 5102113 wyprowadzić pewien zbiór wzorow, ;esfeśmy przekonani, że dę przełożyć na język narracji, o ty A o zysku i utracie należą

Vr>L .-


siipneło^ pevvien ZU1UI fai)Uły ą Q 0/yc na język narracji. Ponadto jesteśmy przekonani, że

k^cych u Z^S U 2 utracie najeżą do podstawowych struktur narracji, ^cJi narrac'30Za W2etu konkretnych fabuł manifestujących się w tek-yJnych. Nasza para bardzo przypomina parę „poprawa — po-

1    ** kas

| 3 logiczneg020fr °piera si0 na założeniu, że odwrotnością „złego” przeczącego zda I    jest >(jobre« zdanie przeciwstawne (twierdzące, Dp).



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pic 11 06 010009 24    TERESA MICHAŁOWSKA powstające w Polsce utwory sekwencyjne w j
pic 11 06 012643 296 LUBOMIR DOLEŻEL W przeciwieństwie do poprzednich przykładów, predykacja ta jes
pic 11 06 012723 302 LUBOMIR DOLEZEL SEMANTYKA NARRACJI 303 302 LUBOMIR DOLEZEL SEMA
pic 11 06 012803 308 LUBOMIR DOLE2EL 309 SEMANTYKA NARRACJI 308 LUBOMIR DOLE2EL 309&
74982 pic 11 06 012737 305 LUBOMIR DOLEŻEL Znaczny postęp w logice modalnej przyniosło odkrycie, że
78805 pic 11 06 012819 310 LUBOMiR DOLEŻEL Jest też jeszcze inny sposób użycia modalności, który ró
55786 pic 11 06 012656 298 LUBOMIR DOLEZEL SEMANTYKA NARRACJI 299 ibridge’ nowego, bohatera kulturo
pic 11 06 012709 300 LUBOMIR DOLEZEL itd.), i odwrotnie, wiele działań PSYCH manifestuje się poprze

więcej podobnych podstron