S5001223

Ryc. 292. Celtowie według wyobrażenia na kotle z Gundestrup (Dania)

demony. W ich wyobrażeniach ważną rolę odgrywały też kotły płodności. Rozwinięty był kult źródeł wodnych. W obrzędach ich niemałe znaczenie spełniały ofiary z ludzi. Skoryskom za puchary służyły głowy zabitych w walce wrogów. Istniał także zwyczaj przytraczania obciętych głów poległych w walce przeciwników do szyi końskiej. Jako trofeum przybijano je potem na swych domostwach. Głowy wybitnych osobistości celtyckich balsamowano. Czczenie głów związane było z kultem przodków.

W kulturze celtyckiej uzewnętrzniają się różne cechy ogólno-_Jindoeuropejskie, wspólne wielu ludom przynależnym do tego odłamu. Część z nich zdaje się świadczyć o starym pokrewnym rdzeniu, z którego on wyrósł. Do nich zaliczyć, jak sądzę, wypada m.in. kult jelenia. Poprzednio pisałem, że znamiona jego są czytelne m.in. u plemion „łużyckich”. Podobnie, choć nie identycznie rzecz się miała u Scytów. Na przykład na pozłacanym srebrnym kotle znalezionym w m. Gundestrup w północnej Jutlandii obserwujemy m.in., oprócz jelenia celtyckiego boga Cemunnosa z rogami jelenimi na głowie. Są tu także przedstawieni wojownicy celtyccy (ryc. 292). Mimo różnych sporów można przyjąć, że jest to dzieło toreutyki celtyckiej, może znad środkowego Dunaju, powstałe w I w. p.n.e., które w nie znanych bliżej okolicznościach dostało się do Jutlandii, gdzie jako wotum złożone zostało w bagnie zapewne dopiero w III lub IV w. n.e.

Zmarłych najczęściej grzebali, choć nie było im obce ciałopalenie. Zależnie od przynależności do określonej grupy społecznej bogatsze lub uboższe było wyposażenie grobów.

Ich strukturę społeczną w uproszczonej formie podał Cezar, wymieniając: equites, druides i plebes. Urząd króla czy wodza był obieralny. Układ ten nosił wyraźne cechy opóźnienia w stosunku do np. Greków czy Rzymian. Istniała więc poniekąd sprzeczność pomiędzy dosyć wysoką techniką a systemem społecznym, w jakim żyli Celtowie (np. Clark G., Pigott S., 1970, s. 424 n.). Możliwe jest nawet,

Ryc. 293. Znaleziska najstarszej fazy osadnictwa celtyckiego na Śląsku środkowym

I — Swojków, pow. Oława; 2, 8, 9 — Pio. pow. Strzelin; 3 — Kuchary, pow. Strzelin; 4, 3, 7 — Karncza Góra, pow. Wrocław; 6 — Żerni ki Wielkie, pow. Wrocław; 1-3, 3, 7-9 — brąz, 6 — żelazo. 4 — glina

że opóźnienie wykazywała także ich struktura gospodarcza. Można by tak np. sądzić porównując oppida celtyckie z ówczesnymi miastami. W wadliwościach więc systemu gospodarczego oraz społecznego, w trudnościach przystosowania się przez nich do nowych warunków doszukiwać się należy przyczyny podstawowej, która sprawiła, że nie byli oni w stanie stawić w ostatecznym rozrachunku czoła Rzymianom i wskutek tego ulegli później niemal zupełnej językowej likwidacji.

Pobyt Celtów (ryc. 296-316) na różnych ziemiach (relikty tej ludności przetrwały do dziś w Bretanii i na wyspach brytyjskich) znajduje swe odbicie nie tylko w zabytkach archeologicznych, lecz również w nazwach geograficznych, w tym także na terenie Polski. Jan Filip wyróżnił w dziejach Celtów 5 podstawowych okresów: 1 — poprzedzający ekspansję, 2 — ekspansji do Italii oraz środkowej Europy (±400-±250 p.n.e.), 3 — środkowoeuropejskiej koncentracji (i250-i 125 p.n.e.), 4 — rozkwitu oppid, wyżyn gospodarki oraz ekspansji handlowej (±125-±50 p.n.e.) oraz 5 — upadku władzy celtyckiej w środkowej Europie (dt50-x). Te daty z pewnymi drobnymi modyfikacjami obowiązują do dziś. Punkt szczytowy rozkwitu Celtów w Europie środkowej przypadał więc na schyłek środkowego i pierwszą połowę ostatniego podokresu lateńskiego. Niżej zobaczymy, że „okres celtycki”