S5007952

182 BARBARA CZERSKA

dae są żebrowate (grupa 11 T. E. Haevernick). Jest rzeczą ciekawą, że ten typ bransolet występuje stosunkowo rzadko, i to głównie w Europie środkowej.

Drugim często występującym na Górnym Śląsku typem są bransolety żebrowato profilowane, złożone z pięciu wałków, z których środkowy jest najwyższy. Wałki zdobiooo zwykle przerywanymi liniami zygzakowatymi barwy białej lub żółtej (grupa 7 b T. E. Haevemick). Forma ta powstała w okresie środkowołateńskim na terenach alpejskich,, okazy śląskie pochodzą jednak już z okresu późnolateńskiego, kiedy to bransolety żebrowate występowały bardzo często przeważnie u plemion celtyckich zachodniej częśd Europy środkowej.

Trzecim co do ilości występowania typem są bransolety o stronie wewnętrznej płaskiej, a zewnętrznej wypukłej, profilowanej ukośnymi Zgrubieniami naśladującymi skręcenie. Zgrubienia te zdobione są niekiedy białymi łub żółtymi limami zygzakowatymi Żebrowate krawędzie podkreślone są głębokim rowkiem (grupa 8 T. E. Haevernick). Bransolety tego typu najliczniej występują na terenach zachodnioalpej-skkh, w mniejszej ilości w całej Europie środkowej, w północnej i środkowej Italii, w Europie południowo-zachodniej i pojedynczo na terenie dzisiejszej Francji

W kttkn egzemplarzach znane są bransolety gładkie, płasko-wypukłe, zdobione czasami żółtymi Indami zygzakowatymi (grupa 3 b T. E. Hae-yerskk). Jest to forma o bardzo szerokim zasięgu, zgrupowanie bransolet gładkich występuje na terenie Nadrenii

Tylko w jednym fragmencie znana jest z Górnego Śląska tak zwana bransoleta brodawkowata (grupa 14 T. E. Haevemick). J. Filip¹¹¹ uważa bransolety brodawkowate za formę najstarszą na terenie Czech i datuje je na II w. pji-e., z tym że spotyka się je jeszcze w osadach z początku I w.p.n.e. W Europie środkowej ten typ bransolet datowany jest na II i I w. p.n.e.

Ostatnią wreszcie formą występującą na Śląsku są bransolety szklane bogato profilowane wysokimi ślimacznicami zdobionymi białymi liniami spiralnymi Krawędzie bransolet były żebrowato zgrubiałe (grupa 15 T. E. Haevernkk). Bransolety zdobione ślimacznicami zostały znalezione jak dotychczas po dwie w osadzie w Nowej Cerekwi i w grobach szkieletowych w. Słowacji

Paciorki szftdane znane z górnośląskich osad celtyckich, z wyjątkiem jednggn wykonanego z jasnego szkła, mają barwę ciemnoniebieską i niekiedy zdobione są białymi liniami zygzakowatymi. Najczęściej wystę-

^m Filip, Kettoee_, s. 530.

pują paciorki kuliste i paciorki kuliste lekko spłaszczone z dużymi otworami w środku. Unikatową formą jest paciorek podwójny i paciorek w kształcie toporka kamiennego; ten ostatni mógł pełnić rolę amuletu.

Odbiorcami ozdób sapropetitowych i szklanych była cała celtycka ludność zamieszkująca w okresie późnolateńskkn południową część Górnego Śląska. Dlatego napływ ich na te tereny był szczególnie duży w okresie największego rozkwitu osadnictwa celtyckiego przypadającego tu na koniec II i pierwszą połowę I w. p.n.e. Od połowy ostatniego stulecia pji.e. stopniowo zaczęła się zmniejszać ilość wyrobów sapro-peiitowych i szklanych.

Importem grafitu zainteresowani byli wyłącznie garncarze, a brązu odlewnicy. Grafit był poważną pozycją w górnośląskim handlu okresu póżnołateńśłriego. Naczynia grafitowe stanowiły około 33% ogółu ceramiki używanej przez ludność celtycką tego terenu. Domieszka grafitu w masie garncarskiej wynosiła od 39 do 65,9%, co wymagało sprowadzania widu setek kilogramów tego surowca rocznie przez okres około 100 lat. Musiały więc istnieć stałe dostawy grafitu, co było możliwe wyłącznie w wypadku obustronnych korzyści, jakie odnosili zarówno dostawcy, jak i odbiorcy tego surowca. Górnośląscy garncarze pracowali głównie dla zaspokojenia potrzeb rynku wewnętrznego, tylko bardzo niewielki procent ich produkcji drogą wymiany pośredniej przenikał .do dalszych okolic, w tym przede wszystkim na Śląsk Dolny, gdzie odbiorcami ich byli przeważnie potomkowie środkowoiateńskiej ludności celtyckiej, a daleko rzadziej ludność autochtoniczna. Nie jest wykluczone, że znane z terenu Wielkopolski nieliczne naczynia grafitowe pochodziły również z pracowni górnośląskich, a przedostały się na północ za pośrednictwem mieszkańców Dolnego Śląska. Śladem tych stosunków są może paciorki bursztynowe znane z osady w Nowej Cerekwi¹¹².

Kupcy celtyccy w zamian za dostarczane wyroby otrzymywali zapewne głównie produkty rolne i hodowlane oraz surowce, na które istniał stały popyt w oppidach celtyckich. Ekwiwalentem za wyroby importowane mogły więc być produkty rolnictwa i hodowli: zboże, bydło, owce, konie oraz mięso, skóry, kożuchy, wełna. Handel niewolnikami, przy panujących stosunkach społeczno-gospodarczych, nie miał tu szans rozwoju.

Problemem nie zupełnie jeszcze wyjaśnionym jest rola, jaką pełniły monety w życiu gospodarczym Celtów górnośląskich. Z tego obszaru znane są tylko cztery monety, odkryte w Nowej Cerekwi, pow. Głub-

«“ Czerska, Osada—, &. 65.