ScannedImage 33

36 Rozdział II. Postacie sacrum

letniego sporu wywołanego przez A. Langa (podtrzymanego przez przedstawicieli szkoły historyczno-kulturowej) czy Australijczycy znają i posługują się pojęciem Istoty Najwyższej. Howitt podaje tu takie postacie jak: Baiame, Daramuhm, Bunjil, Mungan-ngaua, Nurrundere, Nurelłi, Koin lub Kohin/Goin, Gugudja znad jez. Mackay, Birral (w okolicach Maryborough), Nogamin (Murinbata), Maamba (Chepara), Mangela, Tukura uLoritja, a nawet Altjira uAranda. Wiele innych postaci, jak Pirnmeheala — dobrego ducha plemienia Peekwurung w północno--zachodniej Wiktorii także nazywa się „Naszym Ojcem” i darzy respektem, umieszczając jego siedzibę nad chmurami.

Australijskim bóstwem, którego postać stała się podstawą koncepcji pramono-teizmu, jest Baiame (zapisywany też w postaci: Bhaiami, Bhiahmee, Boyma, Biam, Biam-Vaitch-y i Pei-a-mei), Najwyższa Istota plemienia Kamilaroi, w pewnym sensie wspólna szeregowi plemion Nowej Południowej Walii: Kamilaroi, Wiradjeri i Euhlayi, opisana przez Howitta¹⁶. Imię Baiame (w jęz. Kamilaroi „czyniący”, „stwórca”, „ojciec”, Euhlayi „wielki”) prawdopodobnie pochodzi od rdzenia baia „tworzyć”, używanego także w odniesieniu do zapładniania i nasienia. Jest to imię ezoteryczne, gdyż niewtajemniczonym nie wolno go wymawiać, posługują się zamiast niego terminem Boyerh „Ojciec”. Ma też drugie, starsze (?) imię: Yudtha Dulleebah „Łysa Głowa”. Według Langa¹⁷ jest to wieczny, wszechmocny, dobry bóg-stwórca, wyobrażany w postaci ludzkiej, choć czasem przypisuje mu się nogi emu. Ma nieskończoną ilość oczu i uszu, które pozwalają mu widzieć i słyszeć wszystko. Jak twierdzi Pettazzoni, z rezerwą podchodzący do pochodzących z relacji misjonarzy twierdzeń Howitta, zestaw atrybutów przydzielanych Baiame jest dopasowaniem właściwego zachodniej cywilizacji pojęcia Boga najwyższego do wyobrażeń Aborygenów. W istocie jednak w herosach kulturowych typu Baiame czy Da-ramuluna nie sposób dopatrzyć się rysów Jahwe.

Mity południowo-wschodnich Australijczyków cofają aktywność Baiame do okresu pierwotnego. Czas jego działania jest czasem stwórczym (tzw. „Czas Baiame” w terminologii Euhlayi oznacza to, co w Australii centralnej jest sankcjonowane Czasem Snu, na południowym wschodzie zaś stwierdzenie, że tak powiedział bądź zrobił Baiame, nabiera sankcji absolutnej). Zgodnie z mitami, jako heros czasu stworzenia i czarownik, Baiame przybył wraz ze swymi dwoma żonami z południowego wschodu względnie zachodu „z drugiej strony morza”, natomiast obecnie ma przebywać właśnie na południowym wschodzie. Stworzył najpierw zwierzęta obdarzone rozumem, potem ludzi z drzewa i gliny (lub własnych odchodów); pierwszy stworzony przezeń człowiek zwał się Moodgegally, zamieszkał w pobliżu siedziby Baiame i jest pośrednikiem między bogiem a swoimi potomkami. Poza jego potom-

¹⁶    A. W. H o w i 11, The Native Tribes of South-East Australia, London 1904, s. 362 i n., 466 i n., 488-508; por. też W. Schmidt, Der Ursprung der Gottesidee, t. I, Munster 1926, s. 416--478; t. III, Munster 1931, s. 828-990.

¹⁷    A. Lang, Myth, Ritual and Religion, London 1899, t. 2, s. 3-33. Por. tegoż, The Making ofReligion, London 1898.