skanowanie0005

Odrodzenie

Zagadnienie	Podstawowe informacje
Czas (rwania	■    Istnieją różne propozycje periodyzacji renesansu. Badacze są zgodni, że epoka rozpoczęła się we Włoszech w Polowie XIV wieku i trwała tam do końca wieku XVI. ■    W Polsce trwała od końca XV wieku do początku wieku XVII. •    W Polsce dzieli się na cztery fazy: okres wstępny (1450 - 1506), okres wczesny (1506 - 1543), okres rozkwitu (złoty wiek - 1543 - 1584), okres schyłkowy (1584 - 1629). ■    Początek złotego wieku w Polsce należy kojarzyć z wydaniem dzieł: „Łaski albo o karze za mężobójstwo” Andrzeja Frycza Modrzewskiego, „0 obrotach sfer niebieskich” Mikołaja Kopernika, „Krótka rozprawa” Mikołaja Reja. *    Koniec złotego wieku to rok, w którym zmarł Jan Kochanowski. ■    W okresie schyłkowym tworzy Szymon Szymonowie.
Nazwa epoki	■    Epoka nazywana jest: renesansem i odrodzeniem. Obie nazwy mają takie same prawa. * Renesans to zapożyczenie francuskiego słowa renaissancc tzn. odrodzenie. ■    Odrodzenie to tłumaczenie włoskiego słowa rinascimento.
Filozofia	■    Inspiracja antycznymi systemami filozoficznymi (platonizm, epikureizm, stoicyzm, arystolelizm) - zwrócona ku doczesności. ■    Zgodnie ze światopoglądem epoki w centrum zainteresowania znalazł się człowiek (antropocentryzm) • Filozofia pochw ala człowieka wszechstronnego, zainteresowanego światem, własną naturą i egzystencją, wolnego i wysoce moralnego, znającego nie tylko język narodowy, ale także łacinę i grekę, by mógł czytać w oryginale dzieła starożytnych (humanizm), charakteryzować się ogładą towarzyską i uczestniczyć w biesiadach. ■    Zainteresowanie nauką, poznawaniem świata, życiem doczesnym.
Sztuka	■    Zlaicyzowana, statyczna, dążąca do harmonii, umiaru i równowagi.. • Eksponuje piękno ludzkiego ciała i głębię jego przeżyć wew nętrznych. ■    Malarstwo jest najwyżej cenioną dziedziną sztuki i wciąż odkry wa nowe możliwości i techniki. ■    Rzeźba, architektura i urbanistyka nawiązują do wzorców antycznych, głównie rzymskich. ■    Budowie pełne światła, przestronne, ozdobione kolumnami i freskami współgrają z otoczeniem. ■    Wybitni twórcy: Leonardo da Vinci. Rafael Sanli. Sandro Botticelli, Michał Anioł, Giorgione, Tycjan, Albrecht Durer.
Zagadnienia polityczne	W Europie jest to okres licznych przemian politycznych ■    rozkład systemu feudalnego i rozpad jedności cesarsko - papieskiej Europy ■    niemożność zażegnania sporu miedzy cesarstwem a papiestwem • kryzys papiestwa spowodowany niewolą awiniońską ■    tendencje zjednoczeniowe w niektórych państwach ■    reformacja spowodowana wystąpieniem Marcina Lutra w 1517r. W Polsce: ■    brak konfliktów zbrojnych, które mogły by zagrozić stabilności Rzeczypospolitej (hołd pruski 1525, wojny z Moskwy poza granicami kraju, groźne tylko napady tatarskie) ■    reformacja: gorące spory religijne, nie skutkujące jednak w Polsce domowymi wojnami religijnymi (znanymi np. z Niemiec, Francji czy Anglii) ani konfliktami zewnętrznymi - jest to kraj tolerancyjny wobec innych wyznań.
Sytuacja społeczna, czynniki gospodarcze	W Europie: *    wzrost znaczenia mieszczaństwa głów nie we Włoszech i Francji ■    odkrycia geograficzne Kolumba i Magellana ■    odkrycia naukowe W Polsce: ■    dominująca rola polityczna i ekonomiczna szlachty - kształtowanie się demokracji szlacheckiej z jej poczuciem równości w ramach stanu szlacheckiego ■    wielka rola sejmu, król wybierany przez szlachtę (pierwsza elekcja 1573) ■    folwark pańszczyźniany staje się dominującą formacją gospodarczą na wsi *    mieszczaństwo silne, wysoko wykształcone, na ogół polskie lub niemieckie W Europie: *    w Anglii ważnym osiągnięciem epoki jest powstanie teatru. Jego rozwojow i patronowała królowa Elżbieta 1. a najwybitniejszym twórcą byl William Szekspir. ° Francesco Petrarka rozpropagował sonet, który ma swój rodowód w kulturze średniowiecznej. Został też twórcą języka miłości, który potrafi oddać w szystkie stany emocjonalne, z najdrobniejszymi ich odcieniami. ■    Giovanni Boccaccio zostaje twórcą nowożytnej nowelistyki. W Polsce: ■    Następuje dynamiczny rozwój drukarstwa, książka tanieje i staje się towarem stosunkowo masowym (nakłady sięgają od kilkuset do kilku tysięcy egzemplarzy). ■    Podnosi się poziom ży cia, nie tylko szlachty, ale także mieszczaństwa, a nawet chłopów. ^a Poszerza się krąg odbiorców literatury (niezależny rozwój literatury plebejskiej).