skanowanie0006

J.V± HERMENEUTYKA BIBLIJNA

wadzić wszystko do pełni w osobie Jezusa Chrystusa, ST był stadium przygotowawczym do zrozumienia pełniejszego objawienia NT; taka jego rola zadecydowała o „metodzie” stopniowego odsłaniania człowiekowi praw'd objawionych i o wyborze takiej formy prjzekazu, która w możliwie największym stopniu zapewniałaby komunikatywność (treści. Przestrzegali tego autorzy i redaktorzy najstarszych tradycji ST, jak również prorocy kolejnych epok, Oprócz zwyczajnego przepowiadania odwoływali się jniekiedy do czynności symbolicznych, które nadając ich wystąpieniom większa ekspresję i moc przekonywania, wyraźniej uzmysławiały narodowi grożące mu nieszczęścia i klęski. Przejawem akomodacji była również metoda, którą posługiwali :się w swym nauczaniu Jezus. Mając przed sobą najczęściej prosty lud palestyński^ (wygłaszał nauki w formie przystępnych przypowieści, ale inaczej mówił do Apostołów, a jeszcze inaczej do uczonych w Piśmie czy faryzeuszów. Konieczność różnicowania metod nauczania i doboru stosownych treści w jeszcze większym stopniu stanęła przed Apostołami, kiedy zaczęli realizować misyjny nakaz Chrystusa — głoszenie ewangelii wszystkim narodom. Do mentalności Żydów bardziej trafiały argumenty z Pisma św., które ukazywano jako wypełnione w osobie i życiu Mesjasza, w ewangelizacji zaś pogan trzeba było odwoływać się do argumentów rozumowych, podkreślając zwłaszcza fakt synostwa Bożego Jezusa, jego Bożą władzę nad przyrodą, śmiercią i demonami.

Wybór odpowiednich tematów i sposób ich omówienia w Ewangeliach dyktowało także życie gminy oraz trudności, jakie napotykała; do ewangelistów należało więc takie utrwalenie nauki Jezusa, by stanowiło ono nie tylko informację o niej, lecz przyniosło również materiał niezbędny misjonarzom i katechetom w polemice z Żydami i w pozytywnym ukazaniu istoty doktryny chrześcijańskiej.

Obok tej ściśle biblijnej, czyli utrwalonej w samej Biblii akomodacji, istnieje leszcze akomodacja tekstu biblijnego, polegająca na odniesieniu słów Pisma św. Jo osób, rzeczy i sytuacji różnych od tych, które zamierzał ukazać autor natchniony. Mówienie w takijn wypadku o sensie przystosowanym (akomodowanym, sensus iccomodatus) może być mylące, gdyż zabieg akomodacji nadaje tekstowi biblijnemu w oparciu d> czysto zewnętrzne, czasem tylko werbalne analogie, inny sens >d zamierzonego przez hagiografa i przez samego Boga.

Są dwa rodzaje.takiej akomodacji; rozszerzająca i werbalna (przez aluzję), kkomodacja teksti biblijnego, zarówno rozszerzająca, jak i werbalna', bynajmniej ie nadaje mu nowego sensu i dlatego taki tekst nie ma żadnego znaczenia w do-/odzeniu dogmatycznym; sens „przystosowany” nie jest zatem w żadnym wypadku msem biblijnym¹ j

TT. KRYTERIA ODNAJDYWANIA SENSU BIBLIJNEGO (HEURYSTYKA) T JEGO INTERPRETACJI

Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym w paragrafie poświęconym na-hnieniu Pisma św. i jego interpretacji stwierdza, że ponieważ Bóg przemawia!

¹ O akomodacji biblijnej jest jeszcze mowa (w ostatniej części podręcznika na s. 242-244).

A. Krytyka literacka i historyczna Pisma św.

Termin „krytyka” odnoszony do tekstu Pisma św. oznacza zbiór zasad j jazi za pomocą których można dokonać poprawnej jego analizy, a za'tem ć dba leźć właściwy, wyrazowy sens biblijny. Inaczej mówiąc, chodzi w tym wypadku bjwśżeęh-stronne spojrzenie na tekst biblijny — jako na efekt pracy literackiej określbkdgo człowieka, działającego w konkretnej epoce i pozostającego pod wpływem (charyzmatu natchnienia. Zaznaczyć tu trzeba, że wszelkie operacje związane z| anal zą literacką, historyczną, filozoficzną czy teologiczną Pisma św. opierają się na rezultatach tzw. krytyki niższej albo inaczej krytyki tekstu, czyli — o czym byłkj mowa w traktacie o tekście — tej dyscypliny biblijnej, której zadaniem jest hstalić; wersję tekstu najbliższą oryginałowi (autografowi).    j

1. PODSTAWOWE ZJAWISKA JĘZYKA BIBLIJNEGO

nego. Do tych kryteriów należy zaliczyć przede wszystkim znajomość leksyi

Kryteria literackie nazywane są inaczej kryteriami (regułami, sprawdzianami) wewnętrznymi, gdyż dotyczą analizy samego tekstu, krytycznie pewnego i; jWdraw-i

kt.

sło Bogu dczy-wy-

do ludzi na sposób ludzki, komentator Biblii, chcąc poznać rzeczywistą treść Bożego, winien uważnie badać, co hagiografowie chcieli powiedzieć, i dci spodobało się ich słowami ujawnić (KO 12). Pierwszy postulat poprawnego j< tania (zrozumienia) tekstu biblijnego dotyczy zatem literackiej strony; Biblii j-maga takiej analizy, jakiej wymagają wszystkie dzieła starożytne. Istotną przV tym' sprawą jest uwzględnienie „rodzajów literackich”, gdyż inaczej, jak stwierdzaj konstytucja, ujmuje się prawdę w tekstach historycznych rozmaitego typu, aj jinać zej' w prorockich czy w poetyckich. Nieodzowne jest także odczytanie tekstu biblijnego w kontekście uwarunkowań historycznych i kulturowych epoki. To! pierwsze {zadanie komentatora zostanie omówione na początku tego rozdziału. Następnie zwrócimy uwagę na filozoficzne przesłanki interpretacji tekstu biblijnego. ijTnidno byłoby sobie bowiem wyobrazić interpretację Biblii bez pomocy pojęciow dycznych, które zapewnia filozofia. Ponieważ natchnienie wyznacza Biblii s rangę, przeto poszukiwanie sensu biblijnego nie może ograniczać {się do kryteriów literacko-historycznych i filozoficznych. Wszystko bowiem, cd sposobu interpretowania Pisma św., podlega ostatecznie sądowi Kościołkij nie można mówić o poprawnej interpretacji Pisma św. bez odwołania sjię; kryteriów dogmatycznych.

L Spi

Wy:

va

c-;r.eto-

;L ■ -!

ńa],ną ył.4ć/.ń;C:

Otyązy dl też

k

\m

Zob. L. Stachowiak, Biblijne języki, EK II 376—481. Ważniejsze słowniki |biblijne;i F. Zorel I, Lexic.on hebraicum et aramaictm Yeteris Testamenti, Roma 1954; F.iBuhl.j Wilhelm, Gesenius' hebrdisches i ind aramaisches Handwdrterbuch iiber das Alte Testament,! Berlin L.Koehler, W.Baumgartner, Lexicon in Yeteris Testamenti libros, Leiden 1953; E, Vog|,

Hnguae aramaicae Yeteris Testamenti documentis arttiquis lllustratum, Roma 1971; F. Zoi

xicon graeccitm Novi Testamenti, Parisiis 1961³; W. Bauer, Griechisch-deutsche\ Worie -------,...

den Schriften desNeuen Testaments und der iibrigen urchristlichen Literatur, Berlin 1958⁵ (jirzichuk

95})

exico/j\

11, i te-!

uch

1963). Konkordancje biblijne: S. Mandelkern, Yeteris Testamenti concordantiae

hebraicał \a'tquc. i

lii