10344 Zdjęcie1409

£    " *u>-

■ ,_r------- r. ₄.- /f .    jej bt«tjr.

#>    **"?Tr - ^L».od»nl«P to zadanie

po.!ada dojłta t«*c«ły autorytet, ot moM pochodźId •ktdlnąd. jak z opinii. jvjc-c*z> lud nic b«dzle miał wiary w naukę, u wszy-sdtic do«od>- naukowe pozostaną bo* jakiegokolwiek wpływu na umysły. Nawet dzisiaj, jeśli zdarza sią _Muce opłerad slą alłnemu prądowi opinii publicznej, r-rzyftru/e ona utratę swojego kredytu >. ra*#c«raś presja społeczna jest wywierana drogami cfuc/iowymi. nie moto się ona obejść bez dania czlo-mrkowi idei. ie poza nim istnieje jakaś moralna I za-«"?«=“**»?*» •«**> potęgi, „d których Jc.t ‘“' i    ⁰⁰ ie “»J cz^ciowo wrota.-

J? . ^r'^W"'^trXn' ^w stosunku do niego, gdyż prze-«»wtoję on. tonem przyk.zyw.nlz i gmusLję go

• Mamy nadzieję, im ta analiza i

■ i°5^2Cdi5323^r*

Dorozur^rfni!: 5f^ąd- ^wyP^lkn^^>° więcej niż jedno nic-^PoniC?T*ⁱ uznaliśmy przymus za znak hlS V £*JU' .^wed,u* którego fakty społeczne mo-*5f^c najłatwiej rozpoznane 1 odróżnione od faktów f, ^Zflkrcsu psychologii indywidualnej, zaczęto wierzyć, •Ł.ł^>r2yn2^Us ^²^^C2r,y jest dla nas zasadniczym «zyn-| ptkiem życia społecznego. W rzeczywistości widzieliśmy w nim jedynie materialny i widoczny wyraz wewnętrznego i głębokiego faktu o najzupełniej idealnym charakterze, tj. autorytetu moralnego. Problem socjologiczny — jeśli można powiedzieć, że jest tu j a k i ś problem socjologiczny — polega na szukaniu poprzez rozmaite formy zewnętrznego przymusu różnego rodzaju odpowiadających im autorytetów moralnych oraz na odkryciu przyczyn, określających te ostatnie. Szczególna kwestia, którą traktujemy w niniejszej pracy, wymaga odkrycia, w jakiej formie narodził się i z czego się ukształtował ten swoisty rodzaj autorytetu moralnego, jaki właściwy jest wszystkiemu, co religijne. Dalej okaże się *r***t4. że czyniąc z presji społecznej jedną z wyróżniających cech zjawisk socjologicznych, nie uważamy jej by-naimnieł za jedyną. Okażemy inny aspekt życia zbio-Z2£2SoV przeciwstawny niemal poprzedniemu, ale przecież realny.

\

niekiedy do tono. nby udawał gwałt swoim najbardziej naturalnym skłonnościom. Gdyby mógł on od razu zobaczyć, ii doznawana przez niago wpływy emanują za społeczeństwa, system wyjaśnień mitologicznych z pewnością nigdy by nie powstał. Ala oddziaływania społeczno trzyma się dróg nazbyt okrężnych i ciemnych, korzysta z mechanizmów psychicznych zbyt skomplikowanych, aby zwyczajny obserwator był w stanie dostrzec, jakie jest jogo źródła Dopóki nie pouczy go o tym analiza naukowa, dopóty obserwator taki czuje, że coś na niego działa, ale nie wie, co to takiego. 'Ludzie musieli więc stworzyć sobie jakieś wyobrażenie potęg, z którymi muli się związani. Łatwo można się domyśleć, w Jaki sposób doszli oni do przedstawienia ich sobie w formach obcych swej własnej naturze 1 do myślowego ich przekształcenia.

Ale bóg to nie tylko władza, od której jesteśmy zależni; to również siła, której zawdzięczamy naszą siłę. Człowiek, który był posłuszny swojemu bogu i wierzy z tego powodu, że ma go za sobą. stawia światu czoło z ufnością i wzmożoną energią. — Tym samym działanie społeczne nie ogranicza się do żądania od nas poświęceń, wyrzeczeń i wysiłków. Siła zbiorowa nie jest bowiem całkowicie wobec nas zewnętrzna; nie porusza nas ona wyłącznie od zewnątrz; ponieważ społeczeństwo może istnieć tylko _ w świadomościach Indywidualnych i poprzez nie, jest rzeczą konieczną, aby siła ta przenikała do naszego wnętrza 1 w nim się organizowała.¹ Staje się ona_ w ten sposób Integralną częścią naszego jestestwa, wznosi je 1 wzmacnia. |

Zdarzają się warunki, w których to pokrzepiające i pobudzające działanie społeczeństwa jest szczególnie wyraźne. Pośród zgromadzenia ożywionego przez wspólną namiętność stajemy się podatni na uczucia

225

1

Kie znaczy to, oczywiście, że świadomość zbiorowa nie posiada żadnych cech swoistych (p. w tej sprawie Rcprćsentations indioidueliss et reprisentations col-lectioes w »Revue de Mótaphysląue et de Morale”, 1898, s. 273 l nast).

15 Durkhelm