11154 Tucholska3

"T

1    ^s T■* *~-Ł-    rUCHOL SS/<<q> .-___

możliwość wielorakich dyskusji ned sposobem ujmowania, definiować nia, poznawania (Seltzer 1983;. Klasyfikacja niedorozwoju jest w znacznym stopniu umowna a przez to może być kontrowersyjna. Klasyfikacja przeprowadzona jest zawsze w jakimś celu i przyświeca jej określone zamierzenie, W literaturze psychologicznej coraz częściej zwraca się uwagę na dużą rozbieżność między tym, co się zamierza a tym, co się w efekcie klasyfikacji osiąga. Pozytywne zamiary często doprowadzają tu do negatywnych skutków. Twierdzi się bowiem, że k lasy fik acj-a pełni funkcję s t ygma tyzowanl a ludzi, naznaczania ich piętnem dewiacji, że przyczynia się do tworzenia drugiej (w znaczeniu gorszej) kategorii obywateli, że za jej przyczynę tworzę się intelektualne getta (Turnbull, Wheat 1983).

Mercer (1973; w tej krytyce idzie jeszcze dalej cynicznie twierdzęc, że jedną z funkcji klasyfikacji jest podtrzymanie aktywności zawodowej specjalistów. Skrajność tak sformułowanyh poględów ułatwia ich dezakceptację, z drugiej zaś strony krótkowzrocznością byłoby niedostrzeganie istotnych kwestii, jakie zawarte są w krytyce. Ogół ekspertów nie kwestionuje słuszności opracowywania zasad kasyfikacji, której podstawową funkcją jest;, pomoc w identyfikowaniu jednostek z uwagi na rodzaj doświadcza-nych problemów i trudności, ze względu na specyfikę potrzeb. Znaczną rolę pełni klasyfikacja również w wyborze właściwych stratę--gii pomocy, w programowaniu postępowań!a . rewalidacyjnego czy te- S

- .    ...... ... i-

rapeutycznego (Filier i inni 1975, Seltzer 1983;. Jak ju± zostało ^r?). _? wspomniane, klasyfikacja niedorozwoju jest w znacznym', stopniu umowna. Nie ma jednego “najlepszego" sj^stemu podziału, Jest ich,3

wiele i żaden z nich nie jest oni wyczerpujący ani stoły, Z do tychczas opracowynch systemów klasyfikacji upośledzenia umysłowe go trzy zasługują na szczególną uwagę z racji ich przejrzystości rzetelności i klinicznej użyteczności (Seltzer 1983;. Są to:

{■ J

m

:

• '    ■' *'!.?'? . '.iór'. |

1. System klasyfikacji znany od 1959 roku i wydawany . przez Amerykańskie

¹ Towarzystwo do Badań nad Upośledzeniem Umysłowym (American Association on vivS/I.^: Mental Deficiency, znane w literaturze pod skrótem AAMD).

2. System klasyfikacji opracowywany od 1952 roku przez. Amerykońśkie~“.'~''~ | Towarzystwo Psychiatryczne (American Psychiatrie * Assóciation - APA);^: i f ; | publikowany w wydanym przez to Towarzystwo Diagnostycznym i Statystycznym' ■ i-1 Podręczniku Zaburzeń Umysłowych (Diegnostic and Statistical Manuał

Mentol Disorders - DSM;." Aktualnie obowiązuje trzecie wydanie ‘ teg.0V:,fe-T podręcznika DSM III z 1980 roku oraz jego rewizja DSM III R z 1987 roku.    1

3. System znany pod nazwę Międzynarodowa' Klasyfikacja Chorób, Urazów -Przyczyn Zgonów (International Ciassif icetion of Diseases - .ICO opracowywany obecnie przez Komitet Ekspertów Światowej Organizacji.^-

Zdrowia, a zapoczątkowany w 1893 roku w Paryżu przez Międzynarodowy i Instytut Statystyczny. Od piątego wydania czyli od roku 1938 zawiera kasyfikację zaburzeń psychicznych i uwzględnia upośledzenie umysłowe.

; Kolejne zrewidowane wersje ukazuję się co 10 lat, od 1980 roku obowiązuje w całym świecie jego kolejne wydanie znane jako IX Wersja Międzynarodowej | Klasyfikacji Chorób Urazów i Przyczyn Zgonów CICD-9 1978. Kramer 1980);.

Zbieżność tych trzech systemów jest duża, przyjmuje tę samą ! definicję upośledzenia i takie same kryteria, przy czym pierwszy z nich ma podstawy statystyczne, drugi psychiatryczne, trzeci | medyczne. Uprzywilejowaną pionierską pozycję w rozwijaniu zasad | klasyfikacji upośledzenia umysłowego ma Amerykańskie- Towarzystwo J do Badaii nad Upośledzeniem Umysłowym. W rozwoju tego systemu | znaczącym był rok 1959, w którym Towarzystwo opublikowało "Podręcznik terminologii i klasyfikacji niedorozwoju umysłowego" opracowany przez Habera i zawierający nową definicję niedorozwoju umysłowego oraz Jego klasyfikację medyczną i behavioralną.

Heber (1959 s.3) definiuje niedorozwój umysłowy jako "niższy niż przeciętny ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego, które powstaje w okresie rozwojowym i towarzyszą mu zaburzenia w zakreślę 1) dojrzewania, 2) uczenia się, 3) przystosowania spo-1ecznego".

Definicja ta opiera się na statystycznym modelu, w którym iloraz inteligencji <1.I.J wykorzystywany jest do selekcji osób upośledzonych oraz do ustalania różnych poziomów upośledzenia. Przez niższy niż przeciętny ogólny poziom inteligencji Heber rozumiał poziom niższy od średniej o jedno odchylenie standardowe.

Nową'behavioralną klasyfikację poszczególnych stopni upośledzenia .umysłowego oparł na odchyleniach standardowych. Iloraz inteligencji w granicach jednego odchylenia standardowego oznacza normę, T.między jednym a dwoma odchyleniami w stronę bieguna minusowego wskazuje na pogranicze upośledzenia, między dwoma a trzema odchyleniami    Tekki--niedorozwój.. umysłowy, między trzema a czterema

odchyleniami - timiarkówariy niedorozwój umysłowy, między czterema ą pięcioma odchyleniami - znaczny niedorozwój umysłowy, a poniżej pięciu odchyleń standardowych --głęboki niedorozwój umysłowy. Przyjęta przez.HeDera definicja wyzńaczjąca normie obszar w granicach jednego odchylenia standardowego okazała się zbyt szeroka a jej skutki dla praktyki ocenione zostały jako dramatyczne (Seltzer 1983).

Do czasu ukazania się pracy Hebere najczęściej za granicę