11490 Skanowane4

i pioruna (w języku akadyjskim ideogram IM oznaczał: zunnu — „deszcz”, szaru — „wiatr”, remanu — „grzmot”; Ch. Jean, La reli~ gion sumerienne, s. 101). Te tytuły wskazują na jego niebiańskie przywileje i na jego rangę absolutnego suwerena: „król nieba”, i „pan kraju Hatti”. Najczęściej spotykanym jego przydomkiem jest „najpotężniejszy”, a symbolem piorun, siekiera lub maczuga (Fur- \ lani, s. 36).    j

Przypomnijmy sobie, że we wszystkich kulturach paleowschod-nich byk był przede wszystkim symbolem „mocy”; w języku akadyjskim „złamać róg” oznacza „przełamać czyjąś potęgę” (por. Au-tran, s. 74). Bóg Arinny również przybierał postać byka (odnaleziono jego podobizny we wszystkich świątyniach), a byk był jego świętym zwierzęciem. W zachowanych tekstach dwa mityczne byki, Serisz* i Hurrisz, są jemu poświęcone (Gótze, Kleinasien, s. 133), a zdaniem niektórych uczonych (Malten, Der Stier, s. 107) są nawet jego synami. Jedynym znanym mitem jest mit o jego walce z wężem Illu-jankasz (Furlani, s. 87 ns.; Dussaud, dz. cyt., s. 345—346). W micie tym spotykamy znany nam już wątek walki boga burzy i płodności z potworem-gadem (Indra—Wrtra, Zeus—Tyfon;.prototyp Marduk—■ Tiamat). Trzeba jeszcze zwrócić uwagę na dużą ilość lokalnych, epifanii tego bóstwa; w traktacie Suppiluliumasa jest mowa o 21 U (Furlani, s. 37), co potwierdza ich rodzimy charakter na całym obszarze zamieszkałym przez Hetytów. U był bogiem popularnym w całej Azji Mniejszej i Zachodniej niezależnie od nazwy, pod jak występował.

Sumero-babilończycy znali go pod nazwą JEnliL i Bel. Chocia zajmował on trzecie miejsce w triadzie bóstw kosmicznych, by jednak najważniejszym z całego panteonu. Był synem Anu, najwyż szego boga niebiańskiego. I znów powtarza się dobrze znane zja wisko przejścia od niebiańskiego deus otiosus do bóstwa czynneg i płodnego. Jego imię znaczy po sumeryjsku „pan wiatru gwałtów nego (lii — „gwałtowny wiatr, huragan”). Nazywa się również ług amaru, „bóstwo wiatru i huraganu” i umu — „burza”, En-ug-ug-tzn. „pan huraganów” (Furlani, Religione babilonese-assira, t. s. 118). Enlil rozkazuje również wodom i z jego przyczyny nast powszechny potop. Nazywają go „potężnym”, alim, bogiem ro panem wszechświata, królem nieba i ziemi, ojcem Bel, wielkim w jownikiem itd. (tamże, 198, ns.). Jego małżonką jest Ningalla, „wi

ka krowa”, umum rabetum, „wielka macierz”, wzywana przeważnie pod imieniem Beltu lub Belit, „władczyni” (tamże, s. 120). Jego niebiańskie pochodzenie i jego funkcja meteorologiczna są potwierdzone przez nazwę nadaną jego świątyni w Nippur: „dom góry” (tamże, s. 121). „Góra” nadal jest symbolem naczelnego bóstwa niebiańskiego nawet wtedy, gdy ono „wyspecjalizowało się” jako bóstwo płodności i suwerenności.

W Telł-Chafadże, w najdawniejszym spośród dotychczas znanych nam sanktuariów, wizerunek byka znajduje się obok bogini matki (Autran, Prehistoire du christianisme, t. I, s. 67). Bóg El zajmujący przodujące miejsce w panteonie paleofenickim nazywał się „bykiem” (szor) oraz „bykiem miłosiernym” (Dussaud, Les decouvertes de Ras Shamra, II wyd., s. 95). Ale w późniejszym czasie bóstwo to ustąpiło miejsca Baalowi, „panu i władcy”, w którym Dussaud słusznie dopatruje się boga Hadada (Mythologie phenicienne, s. 362 ns.; Le vrai nom de Ba’al, passim; Les decouoertes, s. 98 ns.). Zrównanie Baal--Hadad potwierdza się również w tabliczkach z Tell el-Amarna (Mythologie phenicienne, s. 362). Głos Hadada słychać w grzmocie, rzuca on błyskawice i rozdziela deszcz. Protofenicjanie porównywali Hadada do byka; niedawno odczytane teksty wspominają o „mocy Baala (tzn. Hadada), który tak jak dzikie byki uderza rogami w Mota...” (Dussaud, Sanctuaire, s. 258). W micie znanym pod nazwą „Polowanie Baala”, śmierć jego jest porównana do śmierci byka: „tak upadł Baal... jak pada byk” (Dussaud, Le mai nom, s. 19). Nic więc dziwnego, że Baal-Hadad ma towarzyszkę Aszerat (Anat, Asztarte), a jego syn, Alijan jest bóstwem wody, płodności i roślinności (Dussaud, Mythologie, s. 370 ns., Decouvertes, s. 115 ns.). Baalowi-Hadadowi składano w ofierze byki (por. sławną scenę rozgrywającą się między Eliaszem a prorokami Baala na górze Karmel). Asyryjski Bel, następca Anu i Enlila, jest opisany jako „boski byk”; nieraz nazywają go ^dGu, „bydlę rogate” lub „wielki tryk” (Dara--gal; Autran, Prehistoire, t. I, s. 69 ns.).

cy™Kr,n    j _r.niebiańskich”. występująca

we wszystkich typach bogów burzy, jest uderzająca. Często Hadad, przedstawiany w postaci byka, ma na sobie znak pioruna (Ward, Seal Cilinders, s. 399). Nieraz piorun przybiera aspekt rytualnych rogów (Autran, dz. cyt., t. I, s. 89). Bóg Min, prototyp boga egipskiego Ammona, również był opisywany jako „byk swej matki”, „wielki

93